چکیده:
زیدیه در سال 122 پس از شهادت زید بن علی بن حسین و شکست قیام او شکل گرفت. زیدیان با تاکید بر جایگاه و شخصیت علمی و مذهبی زید، عقاید و دیدگاهش درباره شروط امامت را ترویج و نفوذ کاریزمایی او را در جامعه تقویت کردند. مسئله اصلی پژوهش این است که شخصیت زید چگونه بر بقاء این فرقه و انتقال جانشینی کاریزمایی تاثیر گذاشته است. از این رو افزون بر ویژگی های شخصیتی زید بن علی، بحران یا شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی که زمینه ساز ظهور رهبری کاریزماتیک در جامعه شده بود، بر مبنای چارچوب جامعه شناختی اقتدار (سیادت) کاریزماتیک ماکس وبر بررسی و تبیین شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که زید با گفتمان جدید برای حل بحران سیاسی و اجتماعی شیعیان وارد صحنه سیاست شد و به عنوان رهبر کاریزماتیک زیدیان در شکل گیری و بقای فرقه زیدیه نقش مهمی ایفا کرد.
خلاصه ماشینی:
از این رو افزون بر ویژگی های شخصیتی زید بن علی، بحران یا شرایط اجتمـاعی و سیاسـی جامعـه اسـلامی کـه زمینـه سـاز ظهـور رهبـری کاریزماتیک در جامعه شده بود، بر مبنـای چـارچوب جامعـه شـناختی اقتـدار (سـیادت ) کاریزماتیک ماکس وبر بررسی و تبیین شده است .
وبـر در بیـان ویژگـیهـای سـیادت کاریزماتیک ، نخست واژه کاریزما را تعریف کرده می نویسد: «کاریزما برای خصوصیات ویژه شخصیت یک فرد که به سبب همین ویژگی از افراد عـادی جـدا مـیشـود و بـه عنوان کسی که صاحب توانایی یا خصوصیات فوق طبیعی، انسانی یـا اسـتثنایی اسـت ، استفاده میشود این ویژگیها برای افراد عادی قابل دسترسی نیستند، بلکه منشأ آنها اله و یا منحصر به فرد است و به همین سبب فرد به عنوان رهبر شناخته مـیشـود» (وبـر، اقتصاد و جامعه ، ٤٥٤-٤٥٥).
علاوه بر این میتوان بـه همراهـی محمـد و ابراهیم با قیام زید و نیز مشارکت و حضور زیدیان با قیام نفـس زکیـه (طبـری، ٦٠٤/٤؛ ابن اثیر، ٥/ ٥٩٥-٥٩٦) و مهمتر از آن ، گزارش وصایت و جانشینی محمد بن عبدالله به رهبری و زعامت قیام از سوی یحیی بن زید اشاره کـرد (ابـن خلـدون ، ١/ ٢٥٠).
٢. نهاد کاریزمایی به منظور فهم راه حل زیدیه برای پر کردن خلأ رهبری و جانشینی کاریزمایی امامـان زیدیه بعد از محمد و ابراهیم فرزندان عبـدالله محـض ، لازم اسـت بـه بـاور و دیـدگاه عقیدتی زید اشاره شود، زیرا اندیشه سیاسی و دینی زید بن علـی بـه عنـوان رهبـر کاریزماتیک زیدیه علاوه بر اصول کلی اعتقادات فرقه زیدی در تعیین و انتصاب امامان زیدی نیز تأثیرگذار بود.