چکیده:
در اکثر تحلیل های بین زمانی با هدف قابل مقایسه نمودن اعداد و ارقام تحقق یافته در آینده با داده های کنونی ناگزیر به بهره گیری از سازوکار تنزیل هستیم. مقوله تنزیل حسب موضوع در محاسبات و تصمیم گیری های بخش خصوصی و دولتی کاربرد دارد. اما با توجه به تفاوت های ذاتی و کارکردی این دو بخش ضرورت دارد میان نرخ تنزیل مورد استفاده در آنها تمایز قائل شویم، چرا که همزمان در بخش خصوصی از نرخ تنزیل استفاده می گردد. در بخش عمومی از اصطلاح نرخ تنزیل اجتماعی استفاده می شود که از نظر ماهیت و سازوکار محاسبه، تفاوت هایی با نرخ تنزیل متعارف دارد. طبق تعریف نرخ تنزیل اجتماعی نرخی است که میزان ارزشگذاری جامعه از رفاه کنونی را در مقایسه با رفاه آینده نشان می دهد و بیان می کند جامعه در چه نرخی حاضر به معاوضه مصرف کنونی با مصرف در آینده است.
بررسی ماهیت، ابعاد و رویکردهای محاسبه نرخ تنزیل اجتماعی و نیز تجربیات کشورها (از جمله ایران) در این رابطه موضوع مقاله حاضر می باشد. بدین منظور پس از بیان روش های محاسبه نرخ تنزیل اجتماعی به تجربیات موجود در کشورها و ایران در زمینه محاسبه این نرخ پرداخته شده است. سپس تلاش گردیده توصیه های کاربردی در ارتباط با محاسبه و بکارگیری نرخ تنزیل اجتماعی مطرح شود که بصورت نمونه می توان به این موارد اشاره کرد؛ اینکه کشورها باید با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی، نهادی و ... خود اقدام به محاسبه نرخ تنزیل اجتماعی نمایند. نکته دیگر اینکه داشتن رویه ای یکسان در سطح ملی در زمینه نرخ تنزیل اجتماعی بسیار توصیه شده و پیشنهاد می شود که دستگاه ها و نهادهای بخش عمومی در یک کشور در ارزیابی طرح های خود از یک نرخ تنزیل اجتماعی واحد استفاده نمایند.
خلاصه ماشینی:
نکته دیگر اینکه داشتن رویه ای یکسان در سطح ملی در زمینه نرخ تنزیل اجتماعی بسیار توصیه شده و پیشنهاد میشود که دستگاه ها و نهادهای بخش عمومی در یک کشور در ارزیابی طرح های خود از یک نرخ تنزیل اجتماعی واحد استفاده نمایند.
اساس این شاخص از آنجا ناشی میشود که افراد و بنگاهها جهت تأمین وجوه مورد نیاز خود برای سرمایه گذاری الزاما از منبعی واحد (با هزینه ای واحد) استفاده ننموده و مجبور میشوند بسته به دسترسی به گزینه های مختلف تأمین سرمایه از روش های متعدد تأمین مالی استفاده نمایند که طبیعتا در هر مورد هزینه تأمین _____________________________________________________ 1- Transaction Cost ٢- این بحث در ادبیات موضوع در قالب مبحث Hazard Rate دنبال میشود که در ادامه مورد اشاره قرار میگیرد.
حال چنانچه محدوده تصمیم گیری در خصوص یک طرح از بخش خصوصی فراتر رفته و وارد محدوده دولت و بخش عمومی شود، بدیهی است بدلیل ضرورت در نظر گرفتن ملاحظات موجود در حوزه دولت و حاکمیت ، دیگر معیارهایی چون WACC و یا متغیرهای جایگزینی چون نرخ تورم به تنهایی قابل استفاده نخواهند بود و لازم است نرخ تنزیلی محاسبه و مورد استفاده قرار گیرد که منطبق با اقتضاءات طرح های بخش عمومی باشد که اصطلاحا نرخ تنزیل اجتماعی نامیده میشود.
٤- رویکردهای موجود در محاسبه نرخ تنزیل اجتماعی از منظر کارائی اقتصادی لازم است که نرخ تنزیل اجتماعی بیانگر هزینه فرصت اجتماعی- نهایی ١ منابع مالی تخصیص داده شده به طرح های بخش عمومی باشد.