چکیده:
هدف مقاله بررسی موج چاکنایی همخوان روان /r/ در زبان فارسی و در 11 بافت آوایی است. بدینجهت، صدای 10 گویشور زبان فارسی معیار با استفاده از دستگاه حنجرهنگار (EGG) ضبط و سپس با نرمافزارهای Speech Studio، Praat و EGG Works مرحلهی بستهبودن هر یک از دورهها اندازهگیری شد. نتیجهی بررسی نشان میدهد که بافت آغاز واژه، بین دو واکه، قبل و بعد از همخوانهای واکدار باعث کاهش نسبت بستهبودن موج چاکنایی /r/ میشود. /r/ در بافت بین دو واکه، بهصورت زنشی تولید میشود و نیز در پایان واژه، بعد از همخوانهای بیواک و واکدار و در میان واژه، قبل از همخوانهای بیواک و در پایان واژه، بعد از واکهها واکرفته میشود و فرایند تولید این همخوان در پایان واژه و بعد از همخوانهای بیواک و واکدار با سایش همراه است. همچنین در تمام تلفظهای /r/ بین زنان و مردان تفاوت وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
جهت بررسی موج چاکنایی متغیرهای مختلفی اندازهگیری میشود که در این مقاله به متغیر نسبت بستهبودن closed Quotient (OQ)"/ موج چاکنایی و سایر ویژگیهای همخوان روان /r/ در بافتهای مختلف زبان فارسی میپردازیم و درصدد پاسخگویی به چهار سؤال زیر هستیم: 1- میزان بستهبودن دورهی موج چاکنایی در جایگاههای واکی یعنی ابتدای واژه و بین دو واکه چگونه است؟ 2- واکرفتگی در جایگاههایی مانند پایان واژه، بعد از همخوانهای بیواک و واکدار و در میان واژه، قبل از همخوانهای بیواک چه تأثیری بر میزان بستهبودن موج چاکنایی میگذارد؟ 3- آیا دستگاه حنجرهنگار تولید سایش همراه با تولید همخوان /r/ بعد از واکهها را تأیید میکند؟ 4- جنسیت چه تأثیری بر میزان بستهبودن موج چاکنایی دارد؟ ﭘﻴﺸﻴنة ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﻘﻴﻖ در راستای مطالعة موج چاکنایی و مدلسازی آن در حوزههای مختلف مهندسی، تحقیقات بسیاری صورت گرفته است مانند یوشیوکا (1978) که موج چاکنایی را در پدیدهی واکرفتگی واکه و واکداری /h/ بین واکهای بررسی کرده است و نیز کارلسون (1992) که به تحلیل موج چاکنایی واکههای زبان انگلیسی در دو گروه مؤنث و مذکر پرداخته است.
به تصویر صفحه رجوع شود شکل 1: مراحل مختلف تشکیل موج چاکنایی (بر اساس چیلدرز و کرشنامورثی، 1985: 137 به نقل از علینژاد و حسینی بالام، 1391: 282) هنگامیکه تارهای صوتی باز هستند، هیچ تماسی بین آنها وجود ندارد، مرحلة «ه» و در نتیجه میزان فشار حداقل است.
دادهها نهایتا با سه روش زیر تحلیل شدند: برای بررسی اینکه آیا بین یکسوم اول، یکسوم میانی و یکسوم آخر نسبت بستهبودن موجهای چاکنایی همخوان روان /r/ در کلمات در گروه زنان و گروه مردان بهصورت جدا تفاوت معناداری وجود دارد، از آزمون آنالیز واریانس یکراهه استفاده شد.