چکیده:
در تمام زبانهای دنیا واحدهایی وجود دارند که حد وسط واژه و تکواژ محسوب میشوند و هم بعضی خصوصیات واژه را دارا هستند و هم بعضی خصوصیات تکواژه ای وابسته را دارند؛ به این واحدهای زبانی واژهبست میگویند. تحقیق حاضر با هدف بررسی و توصیف واژهبست درگونة مراغهای زبان ترکی صورت گرفته است. این بررسی به روش توصیفی-تحلیلی بوده که قسمت اعظم دادههای آن با مراجعه به منابع متعدد گویش مراغهای زبان ترکی آذربایجانی و همچنین شمّ زبانی نگارندگان این تحقیق تهیه شده است. الگوهایی که برای تشخیص این نوع واژهبستها در این مقاله به کار برده شد، همان معیارها و چارچوبی است که شقاقی (1374) برای بررسی و طبقهبندی تکواژهای وابسته در زبان فارسی از زوئیکی و پولوم (1983) اقتباس کرده است. نتایج دادههای این تحقیق نشان میدهد که واژهبستهای این زبان عبارتند از پیبستهای ملکی (ضمایر شخصی)، افعال ربطی، منادا، علامت مفعولی، و شکل کوتاهشدۀ ”هم“. همچنین، بعضی واژهبستها در زبان ترکی به صورت پیبست و بعضی دیگر به صورت پیشبست به پایه متصل میشوند. مقالة حاضر همچنین نشان میدهد که میتوان از الگوی زوئیکی و پولوم (1983) به عنوان ابزاری علمی و البته مناسب جهت تشخیص و مطالعة واژهبستهای زبان ترکی استفاده کرد.
خلاصه ماشینی:
بررسی و توصیف واژهبست در گویش مراغهای زبان ترکی 1 محمد امین صراحی 2 استادیار زبانشناسی همگانی، دانشگاه گیلان منصور شعبانی 3 استادیار زبانشناسی همگانی، دانشگاه گیلان علی اصغر غفاری 4 دانشجوی کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی، دانشگاه گیلان چکیده در تمام زبانهای دنیا واحدهایی وجود دارند که حد وسط واژه و تکواژ محسوب میشوند و هم بعضی خصوصیات واژه را دارا هستند و هم بعضی خصوصیات تکواژهای وابسته را دارند؛ به این واحدهای زبانی واژهبست میگویند.
همانگونه که مثال شمارۀ (8) نشان میدهد، امکان morphological اتصال چند واژهبست در زبان فارسی وجود دارد: 8) کتاباشونم (کتاب -ها -ی -شان -هم)؛ کتابامونو (کتاب –ها –ی –مان –را) اما اتصال واژهبست به پایه از اضافه شدن وندهای دیگر جلوگیری میکند: 9) * کتابمها ( با متصل شدن پیبست ضمیری "– م" به پایه، از اضافه شدن وند -ها جلوگیری میشود.
آزمون جلوگیری از وندافزایی برای تشخیص وند از واژهبست در زبان ترکی نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد، چرا که بررسی دادهها در این زبان نشان میدهد که وندها و واژهبستهای افزوده شده به ستاک یا پایه، از افزودن وند جدید به پایه و همچنین واژهبستافزایی جلوگیری نمیکنند و امکان اضافه شدن تکواژهای وابستۀ دیگری به وندها و واژهبستهایی که به ستاک افزوده شدهاند: وند اشتقاقی (افزودن تکواژهای وابستۀ دیگر به وند اشتقاقی اضافهشده به ستاک): 10) jɑr ( jɑrɑ split –NOMI «زخم» jɑrɑ−lɑr ( jɑrɑ −lɑr−ɑ split –NOMI -PL ( split –NOMI -PL -PREP «به زخمها» jɑrɑ −lɑr −ɑ −dɑ ( jɑrɑ −lɑr −dɑ -jɑrɑ −lɑr split –NOMI -PL -PREP – CONN (coordination) «به زخمها هم» jɑrɑ −lɑr −ɯm −ɑ −dɑjɑrɑ −lɑr split –NOMI -PL -1.