چکیده:
مقدمه: مدیریت منابع، یکی از موضوعات مهم در حوزة کتابخانههاست. ارزیابی عملکرد کتابخانهها با استفاده از تحلیل شاخصهای عملکرد نظیر کارایی، نقش بسزایی در این زمینه خواهد داشت. هدف تحقیق حاضر، ارزیابی عملکرد کتابخانهها در قالب مفهوم کارایی با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی دادهها (DEA) میباشد که زمینه را برای مدیریت بهتر منابع فراهم میآورد. مواد و روشها: در این تحقیق، کارایی 53 کتابخانة عمومی در شهر مشهد (سال 1390) با استفاده از تحلیل پوششی دادهها (DEA) در قالب مدل بازگشت به مقیاس متغیر (VRS) با رویکرد داده محور با دو نهاده (تعداد کتاب و مساحت فضا) و سه ستاده (نسبت تعداد کاربران به جمعیت، نسبت تعداد اعضا به جمعیت و نسبت تعداد اعضا به تعداد کاربران) در قالب 4 گروه (مقیاس شهری، منطقهای، ناحیهای و محلهای) بررسی شده است. برای تجزیه و تحلیل نتایج نیز از تلفیقی از نرمافزارهای DEAP2.1 وArcGIS10 بهره گرفته شده است. یافتهها: نتایج تحقیق نشان میدهد در بین کتابخانههای با موقعیت شهری، منطقهای، ناحیهای و محلهای، به ترتیب 56، 39، 45 و 75% کتابخانهها در مقایسه با سایر کتابخانهها در گروه خود، ناکارا میباشند و ظرفیت ارتقای کارایی فنی به میزان 16، 3، 14 و 42% در این کتابخانهها وجود دارد.نتیجهگیری: با توجه به ظرفیت بالای ارتقای کارایی در برخی کتابخانهها (بویژه در موقعیت محلهای) و همچنین ظرفیت قابل توجه مازاد کتاب در برخی کتابخانههای ناکارا، مسئولان و مدیران مربوط باید با برنامهریزی جامع و در نظر گرفتن تمامی جوانب، در راستای استفاده از حداکثر ظرفیت کتابخانهها و همچنین انتقال ظرفیت مازاد مربوط به برخی نهادهها به کتابخانههای با کارایی بالاتر، زمینه را برای مدیریت بهتر منابع
Introduction: Resource management is one of the most important issues in libraries. Performance evaluation of libraries using performance indexes like efficiency is influential in this field. The aim of this paper is to evaluate the performance of the public libraries using Data Envelopment Analysis (DEA) to improve the resource management.
Materials and methods: In this paper were evaluated 53 public libraries efficiency in the city of Mashhad (1390 census data) using DEA in variable returns to scale model (VRS) with input-oriented approach and with two inputs (the number of books and area of space) and three outputs (proportion of the population of users، number of members to population ratio and the number of members users) in four groups (city، region، district and neighborhood scales). We used DEAP2.1 and ArcGIAS10 software to analyze the results.
Result: The results showed that respectively، 56، 39، 45 and 75 percent of libraries in city، region، district and neighborhood positions are inefficient in comparison with other libraries in the same group and there is a capacity for improving the efficiency in these libraries about 16، 3، 14 and 42 percent.
Conclusion: Based on high capacity for efficiency improvement in some libraries (especially in neighborhood position) and remarkable capacity for surplus books in some libraries، it is necessary that in charge librarians and managers prepare the field for improving the resource management in libraries with comprehensive planning and with attention to all aspects for maximum utilization of libraries' capacity and also for transferring the surplus capacity of some inputs to libraries with above efficiency،
خلاصه ماشینی:
ارزیابی عملکرد کتابخانهها بر اساس کارایی با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی دادهها (DEA) (مورد مطالعه: کتابخانههای عمومی شهر مشهد) علی علیزاده زوارم 1 حسین آقاجانی 2 چکیده مقدمه: مدیریت منابع، یکی از موضوعات مهم در حوزة کتابخانههاست.
هدف تحقیق حاضر، ارزیابی عملکرد کتابخانهها در قالب مفهوم کارایی با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی دادهها (DEA) میباشد که زمینه را برای مدیریت بهتر منابع فراهم میآورد.
مواد و روشها: در این تحقیق، کارایی 53 کتابخانة عمومی در شهر مشهد (سال 1390) با استفاده از تحلیل پوششی دادهها (DEA) در قالب مدل بازگشت به مقیاس متغیر (VRS) با رویکرد داده محور با دو نهاده (تعداد کتاب و مساحت فضا) و سه ستاده (نسبت تعداد کاربران به جمعیت، نسبت تعداد اعضا به جمعیت و نسبت تعداد اعضا به تعداد کاربران) در قالب 4 گروه (مقیاس شهری، منطقهای، ناحیهای و محلهای) بررسی شده است.
یافتهها: نتایج تحقیق نشان میدهد در بین کتابخانههای با موقعیت شهری، منطقهای، ناحیهای و محلهای، به ترتیب 56، 39، 45 و 75% کتابخانهها در مقایسه با سایر کتابخانهها در گروه خود، ناکارا میباشند و ظرفیت ارتقای کارایی فنی به میزان 16، 3، 14 و 42% در این کتابخانهها وجود دارد.
روششناسی تحقیق به منظور ارزیابی کارایی کتابخانههای عمومی سطح شهر مشهد، از مدل بازگشت به مقیاس متغیر (VRS) تحلیل پوششی دادهها با رویکرد نهاده محور در قالب برنامهریزی خطی (آخرین مدل اشاره شده در بالا: مدل 4) برای ارزیابی کارایی 53 کتابخانه، بهره گرفته شده است.