چکیده:
«سرمایهیاجتماعی» از مفاهیم مهمّ جامعهشناسی است و درسایر علوم نیز به آن توجّه شده، روابط اجتماعی اساس این رویکرد است و از آن به عنوان سرمایهای در کنار سایر انواع سرمایه(انسانی، مادّی، فیزیکی و غیره) نام میبرند. سرمایهی اجتماعی سه مولّفهی هنجارگرایی، اعتماد و مشارکت دارد. مبانی و اصول این نظریه در نظر اندیشمندان قدیم وجود داشته؛ ازجمله سعدی بواسطهی سفرهای متعدد و نشستوبرخاست با افراد مختلف، با زیر و بم زندگی جوامع عصر خویش آشنایی داشته و برای رسیدن به جامعهی آرمانی نظریهای جامع دارد که در بوستان آمدهاست. بوستان اثری تعلیمی- اخلاقی است و این پژوهش برای آشنایی با نظر اجتماعی سعدی، مولّفهی مشارکت را در بوستان به شیوهی اسنادی همراه با تحلیل محتوا بررسی نموده و نشان داده که جایگاه بسامدی مولّفه مشارکت در بوستان بعد از هنجارگرایی و اعتماد قراردارد. از بین شاخصهای آن، مشارکت اجتماعی بالاترین بسامد را داشته و از نظر نوع مشارکت، مشارکت برونسویه که نشانهی روابط عاطفی جامعهی مطلوب سعدی است، دارای بیشترین فراوانی است و بعد از آن مشارکت درون سویه قرار میگیرد. مشارکت بر اساس تقسیم کار- مشارکت تخصصی- دارای بسامد صفر بوده است و این یافته با ویژگیهای جامعه تمایزنیافته عصر سعدی همخوانی دارد.
Social Capital is one of the important sociological approaches and has been the concern of other sciences too. The basis of this approach is social relations which has been defined as a capital alongside other types of capitals ( human, material, physical, and etc). Social capital has three characteristics of normativism, trust, and cooperation. The basics and principals of this theory dates back to the ancient intellectual's views including Soidi who has introduced his comprehensive theory for the achievement of the utopian society found on his frequent journeys, interaction with different people, and familiarity with the nuances of his era's societies. Boostan is an ethical – educational work. Relying on familiarity with sadi's social ideas and using documentation method this research has qualitatively and quantitatively analyzed Sadi's participation feature in Boostan and revealed that Sadi's frequency of participation in Boostan lags behind trust and normativism characteristics. It revealed that social participation had thehighest frequency. Relying the types of participation, the outward orientation participation which is an indicator of affective relation in Sadi's desired society has the most frequency and is placed after the reciprocal cooperation. Participation based on responsibilities sharing the specialized participation showed no frequency and this findings is congruent with other indicative societies of Sadi's era.
خلاصه ماشینی:
سعدی در این کتاب ارزشمند که اثری تعلیمی ـ اخلاقی است از جامعة آرمانی خویش یا بهاصطلاح «مدینة فاضلهاش» سخن گفته و حکایت کرده است؛ بنابراین ازطریق مطالعة بوستان سعدی میتوان بخشی از ویژگیهای سرمایة اجتماعی (social capital) ازجمله مشارکت اجتماعی را بهمنزلة یکی از شاخصهای متمایزکنندة جامعة ایرانی در آن مقطع تاریخی مطالعه کرد.
سعدی ازآنجاکه با جوامع مختلف در سفرهای متعدد آشنا شده و از نحوة زندگی و تعامل افراد این جوامع و فرهنگ و آداب و رسوم آنان آگاهی کسب کرده است، در نقش جامعهنگاری که به ظرافتهای فرهنگی، اجتماعی، و ادبی توجه داشته، با علم به واقعیتها، به بیان نظر خویش دربارة مناسبات و روابط اجتماعی و همزیستی افراد در جامعة ایدهآل خویش در کتاب بوستان پرداخته است.
ملاحظه میشود که دربین آثار ذکرشده و در حدود جستوجوی نگارنده فقط مرتضی محسنی و دیگران مؤلفة مشارکت اجتماعی را در مقالة خود بررسی کردهاند که البته اثر فوق در حوزة پژوهشهای ادب عامیانه تدوین شده است، اما در این نوشتار کاری تازه، کامل، و همهجانبه و درعینحال با لحاظکردن دیدگاههای سعدی ارائه میشود که بسیار ضروری و حائز اهمیت است؛ البته این مقاله بخشی از مطالعة گستردهای است که با عنوان «بازتاب سرمایة اجتماعی در گلستان و بوستان سعدی» برای رسالة دکتری انجام شده است.
مشارکت اجتماعی ایدهآل از نظر سعدی از نوع مشارکت برونسویه (دگریاری) است که بالاترین بسامد را در بوستان داشته است و نشانهای از جامعة عاطفی مطلوب سعدی است که کمک بدون چشمداشت به دیگران و نیز همراهی و همدلی را، که از آموزههای ملی و اسلامی ایرانیان است، ترویج میکند و بر این موضوعات تکیه و تأکید دارد چون سبب تقویت نشاط اجتماعی و همبستگی ملی میشوند.