چکیده:
ایمنی مهمترین ویژگی فضا و شرط حضور و استفاده فعال شهروندان از فضاهای شهری است. همچنین، وجود فضاهای امن، ازجمله حقوق شهروندان و تامین آن یکی از تکالیف دولتها در برابر جامعه است. برایناساس، بخش اصلی مقاله حاضر، نتایج پژوهش میدانی انجامشده در300 فضای عمومی شهر مشهد را در بر دارد که در آنها وضعیت کالبدی فضاهای عمومی شهر، درباره لزوم تامین امنیت برای زنان بررسی شده است. در بخش دیگر نیز درزمینه احساس امنیت زنان در فضاهای عمومی (بوستانها، زیرگذرها، پلها و مسیرهای اصلی تردد شهروندان) خلاصهای از نتایج پیمایش انجامشده، با کمک نمونه 1000نفری از زنان بزرگتر از 15 سال، در سه حوزه امنیت جانی، مالی و اخلاقی و در سه بعد فیزیکی، نمادین و اجتماعی ارائه شده است. نتایج مطالعه نشان میدهد ازنظر پاسخگویان، زیرگذرها و مسافربران شخصی ناامنترین موقعیتها بودهاند. پارکها و محدوده اطراف محل زندگی هم با میانگین نزدیک به هم در رده بعدی قرار میگیرند و اتوبوس، پلهای عابر پیاده و تاکسی در مقایسه با فضاهای عمومی دیگر، بیشتر امنیت دارند. نکته مهم، کمبودن میزان احساس امنیت اخلاقی در شهر مشهد است؛ به گونهای که نزدیک به نیمی از این زنان (47درصد) در فضاهای عمومی شهر، احساس میکنند با اتفاقاتی مانند تماس بدنی، ربودهشدن و... مواجه هستند. درپایان نیز پیشنهادات محقق درزمینه بهبود وضعیت امنیت در فضاهای عمومی شهر ارائه شدهاند.
خلاصه ماشینی:
در مطالعات شهری فضاهای عمومی همواره به شکل بستری اجتماعی هستند که عموم شهروندان از آنها استفاده میکنند؛ بنابراین، این فضاها در صورت امنبودن، گذشته از آنکه آرامش را برای مردم شهر به ارمغان میآورند، میزان تعاملات و فعالیتهای اجتماعی ساکنان را افزایش میدهند و درنهایت، احساس مطلوببودن و رضایت را نیز در شهروندان تقویت میکنند.
براساس این نکات، اهداف اصلی تحقیق، این امور است: بررسی میزان احساس امنیت در میان زنان بیش از 15ساله، به تفکیک فضاهای عمومی شهر و همچنین، بررسی فضاهای عمومی شهر مشهد ازنظر شاخصهای امنیت، به تفکیک نوع فضای شهری.
کاسکلا و پین معتقدند احساس ترس و ناامنی بهطور چشمگیری از تجارب و خاطرات فرد از فضاهای شهری تأثیر میپذیرد و عموما این تأثیرپذیری بر حضور افراد، بهویژه زنان در عرصه عمومی اثرگذار است (Koskela & Pain, 2000: 75).
براساس یافتههای این مقاله، شاخصهای امنیت اجتماعی پذیرش حضور زنان در فضای شهری منطقه سجاد چنین است: نخست اینکه مردم با استقبال از حضور زنان، احساس امنیت را برای آنان به وجود میآورند؛ بنابراین، ایجاد کاربریهای جذاب مانند پاساژها و بوتیکهای فروش اجناس، رستورانها و کافیشاپها و مجتمعهای تجاری میزان پذیرش حضور بانوان را افزایش میدهد.
ضرابیان (1389) در پایاننامه خود با عنوان «طراحی فضاهای باز قابل دفاع در محلات مسکونی شهر تهران: مطالعه موردی محله باغ فیض - پونک» نشان داده است اموری مانند بیتوجهی به ویژگیهای کالبدی برای افزایش امنیت و وجود مکانهای مخروبه و بیتوجهی به نورپردازی و امکان دیدن فضاهای باز، باعث شده است مردم از فضاهای شهری کمتر استفاده کنند.