چکیده:
مصرف قلیان، به دلایل متفاوتی در سالهای اخیر شیوع زیادی داشته است و پسران جوان، یکی از عمدهترین مصرفکنندگان آن به شمار میآیند. هدف این پژوهش، بررسی دلایل و زمینههای اجتماعی مصرف قلیان در بین جوانان شهر جیرفت است. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش نظریه زمینهای اجرا شده است. برای این کار، با 47 نفر از جوانان شهر جیرفت که با روش نمونهگیری نظری و هدفمند انتخاب شدهاند، مصاحبههای عمیق انجام شده و با شروع انجام مصاحبهها در خلال آن، گزارههای معنادار و سپس، مفاهیم مربوط به آن مشخص شده است و بعد از آن، مفاهیم در مقولهها دستهبندی شدهاند. بعد از انجام کدگذاری باز، محوری و گزینشی، ۸ مقوله اصلی به دست آمده است که این مقولههای اصلی عبارتاند از: قهوهخانه در دسترس، مصرف جایگزین، تکمیلکننده، فشار دوستان، رهایی از نظارت خانواده، محیط نابسامان، مصرف در خانواده، کنجکاوی و هیجان. براساس مقولات بهدستآمده، نابهنجاری چند دامنه بهصورت مقوله اصلی از دادهها استخراج شده است و طبق مقولههای حاصلشده از اطلاعات، میتوان گفت مصرف قلیان درزمینه اجتماعی و تعاملات متناسب با مصرف، شکل گرفته است و سپس رشد میکند.
خلاصه ماشینی:
اوقات فراغت، از جمله مسائلی است که به قویترین شکل، با مصرف قلیان در نوجوانان و جوانان ارتباط دارد و بیشتر افراد برای سرگرمی و پرکردن اوقات فراغتشان قلیان میکشند (فکوهی و انصاریمهابادی، ۱۳۸۲: ۶۲).
بهطورکلی، رفع خستگی، پرکردن اوقات فراغت و فشار گروه همسالان، بهصورت رایجترین دلایل برای افزایش محبوبیت استفاده از قلیان در بین دانشجویان پاکستان شناخته شده است.
مصرف مواد در تمامی موارد، به همسالان ارتباط دارد و سایر عوامل درارتباط با این متغیر اصلی تأثیر خود را بر جای میگذارند؛ چنانکه طی مطالعهای مشخص شده که تشویق همسالان به مصرف مواد، بیشتر از سایر عوامل با این موضوع ارتباط دارد و بازداری همسالان نیز بیش از سایر عوامل با آن بیارتباط است (Oetting & Beauvais, 1986).
فردین، ازجمله افرادی محسوب میشود که چند سال در زمینه اعتیاد به تریاک سابقه داشته است؛ اما بعد از مدتی برای اینکه بتواند از اعتیاد دوباره به این مواد جلوگیری کند، به قلیان روی آورده است.
در این زمینه، نظریه مرحلهای مطرح شده است که براساس آن، مصرف مواد و قلیان ابتدا برای تفریح و سرگرمی و پرکردن اوقات بوده و به مرور زمان به گرایش بیش از حد فرد به آن انجامیده است (Kandel, 2002).
عدهای از این افراد برای افزایش گیرایی مشروبات الکلی بعد از مصرف مشروبات قلیان مصرف میکنند و همچنین، این مسئله درباره سایر مواد چون تریاک و حشیش هم گفتنی است.
درحقیقت، این گروه به قلیان اعتیاد چندانی ندارند؛ بلکه اعتیاد آنها نسبت به سایر مواد اعتیادآور است و از قلیان، به شکل یک ابزار تکمیلکننده برای سایر مواد استفاده میکنند.