چکیده:
فوریّت خطر تهاجم، مناقشهآمیزترین شرطی است که برای توجیه دفاع مشروع عنوان شده است. چالش مورد بررسی در این پژوهش، دفاعیات در شرایط غیرتهاجمی و امکان یا عدم امکان توسعهبخشی به مفهوم فوریّت، اختصاصا در خصوص دو موضوع «دفاع مشروع ظاهری» و «سندروم زنان آسیبدیده» است که در رویداد دو وضعیت، حملهی فوری و عینی وجود ندارد. مفهومشناسی فوریّت و بیان رویکردهای رایج در مورد دو موضوع پیشگفته در حقوق غرب و سپس بررسی آن از منظر فقه و حقوق ایران، موضوع این پژوهش است. موضع منتخب فقه اسلامی، عاقلانه و بهدور از تعصب بوده و تنها در صورت وجود حملهی فوری و عینی - بر اساس نظر برخی فقها- و یا قریبالوقوع - بر پایه ظنّ به وجود خطر، بر اساس نظر دیگر فقها- دفاع را مجاز دانسته است. در پایان، نتیجه آن است که دفاعیات در شرایط غیرفوری- اعم از این که اساسا حملهای وجود نداشته و یا حمله فوری نبوده است- نمیتواند بر اساس دفاع مشروع توجیه گردد.
خلاصه ماشینی:
کـاربرد شـرط فورّیـت ، همانـا مسدود کردن اشتباهات و محدود کردن استفاده از نیروی دفاعی به وضعیت هایی است کـه در آن ، نیاز برای انتخاب ببن زنـدگی مهـاجم یـا زنـدگی مـدافع ، کـاملاً مسـلم شـده اسـت (Killing in self defence: 622) اما «فورّیت » چه مفهومی دارد که با وجود آن ، رفتار دفاعی ، بر حق و موجّه می گـردد و دفاع متقابل در برابر رفتار دفاعی ، ناموجّه می شود؟ برخی معتقدند (٥٩٢ :١٩٨٥ ,Fletcher) 1 A matter of right تفاوت آشکاری بین نیروی دفاعی اعمال شده علیه مهاجمان فوری ١ و نیروی دفاعی اعمـال - شده علیه افراد تهدیدآمیز٢، وجود دارد.
حقوق دانان ، عـدالت و انصاف را در ابتدا در مورد محکومیت مـدافعانی کـه پیـرو بـاور معقـول بـه وقـوع حملـه ای 1 Imminent attackers 2 Threatening people فوری ، پیش از وقوع عینی حمله ، به دفاع از خویش می پرداختند(٢٠٠٥٤٠٠,Baron)و ایـن فرض که فقدان یـک تهدیـد فـوری خـاص ، نشـان دهنـده ی پاسـخ دفـاعی غیرضـروری و غیرمعقول است ، را به چالش کشیدند(٢٠٠٤٨٤١,Duff) و سپس ، زنان آسیب دیده ای کـه پیرو باور به وقوع حمله حتمی در آینده ای نزدیک ، اما بدون وجود حمله ی فوری و عینـی ، مهاجمان خفته ی خود را به قتل می رسـاندند از مصـادیق بحـث برانگیـز تحقـق فورّیـت بـود (١٨:Motz,op.
به زعم آنان ، چون فورّیت هیچ اهمیتی مستقل از ضـرورت نـدارد، در تضـاد میان فورّیت و ضرورت (از قبیل مورد که قربانی خشـونت خـانگی در شـرایط غیرتهـاجمی دست بـه قتـل مـی زنـد)، ضـرورت تـرجیح دارد (On self-defense)imminence، ،and (women who kill their batterers, 1992-3: 371 پس ، زمانی که خطری قریب الوقوع در میان نیست اما استفاده از نیروی دفاعی ضـروری تشخیص داده شده است ، دفاعِ به عمل آمده مشروع تلقی خواهد بود.