چکیده:
در چند دهه ی گذشته، دغدغه ی بسیاری از پژوهشگران مسائل فرهنگی ایران به تجربه و نقش تاریخی خط، زبان و ادب فارسی در حوزه ی ایران فرهنگی (حوزه ی تمدنی مشترک با ایران)، و لحاظ ظرفیتهای همگرایی و واگرایی نهفته در آن، معطوف شده است. مساله ی اصلی این نوشتار، بررسی موانع و راهکارهای گسترش خط، زبان و ادب فارسی در حوزه ی یاد شده ذیل چارچوب نظری و مفهومی مناطق موسوم به ایران فرهنگی است. روش تحقیق توصیفی و میدانی است. نتایج پژوهش در مقام سندی به نسبت جامع، موانع و راهکارهای کلان و عملیاتی خرد را در حوزه ی برنامهریزی، سیاستگذاری و اجرای برنامههای مرتبط با گسترش خط، زبان و ادب فارسی در حوزه ی تمدنی مشترک پیشنهاد شده است.
خلاصه ماشینی:
"ا. ایران تخصص لازم وکافیرابـرایگسـترش زبان وادب فارسیدرکشورهایحوزه ی تمدنیمشترکندارند؛ / ١-٢-٣-نهادهایمسؤول درایران به گسترش زبـان وادب فارسـیدرکشـورهای حوزه ی تمدنیمشترکتوجه کافیندارندوهماهنگ عمل نمیکنند؛ ١-٢-٤-بودجه ی مناسب درزمینه ی گسترش خط ،زبان وادب فارسیهزینه نمیشود؛ ١-٢-٥-فرصت هایمطالعاتیدرایران بـرایاسـتادان وشـرق شناسـان کشـورهای حوزه ی تمدنیمشترکایجادنشده یافرصت هایایجادشده کافینیست ؛ ١-٢-٦-درنظام دانشگاهیایران زیرساخت هایلازم (نیرویانسانی،کرسـیهـای کشورشناسیونظایرآن )برایمطالعـه وشـناخت کشـورهایحـوزه ی تمـدنی مشترکوجودندارد؛ ١-٢-٧-بخش خصوصیوتشکل هایمردم نهاداهمیتیبرایترویج فرهنگ ،زبـان وادبیات فارسیقائل نیستند؛ ١-٢-٨-شیوه هاومنابع آموزش زبان وادب فارسیقدیمیاست وتنوع ندارد؛ ١-٢-٩-درتدوین محتوایموادآموزشیتألیف شده درایران به سیاست هایکلـی کشورهایحوزه ی تمدنیمشترکتوجه نمیشود؛ ١-٢-١٠-استادان متخصص وآگاه درامرآموزش زبان فارسیبه خـارج ازکشـور اعزام نمیشوندیاتعدادآنهاکم است ؛ ١-٣- موانع مرتبط با کشورهای حوزه ی تمدنی مشترک در مقام پذیرنده ی خط و زبان فارسی ١-٣-١-خط ملیجدیددرکشورهایحوزه ی تمدنیباخط فارسیارتباط ندارد؛ ١-٣-٢-زبان فارسیازنظام آموزشیکشورهایحـوزه ی تمـدنیمشـترکحـذف شده است ؛ ١-٣-٣-برخیازحاکمان کشورهایحوزه ی تمدنینسبت بـه خـط ،زبـان وادب فارسیحساسیت منفیدارند؛ ١-٣-٤-آشناییباخط ،زبان وادب فارسیدرکشورهایحوزه ی تمـدنیمشـترک به ایران شناسان وشرق شناسان محدودشده ،عامه ی مردم باآن آشناییندارند؛ ١-٣-٥-آموزشگاه هایزبان فارسیفراگیرومعتبردرکشـورهایحـوزه ی تمـدنی وجودندارد؛ ١-٣-٦-منابع آموزشیزبـان فارسـیچـاپ شـده درکشـورهایحـوزه ی تمـدنی مشترکقدیمیواطلاعات آنهاناقص وبعضانادرست است ؛ ١-٣-٧-تربیت نیـرویانسـانیمتخصـص (نسـل جدیـد)درکشـورهایحـوزه ی تمدنیدرامرآموزش زبان وادبیات فارسیمتوقف یاکم رنگ شده است ؛ / ١-٤- موانع مرتبط با ایران و کشورهای حوزه ی تمدنی مشترک و همکاریهای دوجانبه ١-٤-١-موافقنامه هایفرهنگیوعلمیدوجانبه بین ایـران وبرخـیازکشـورهای حوزه ی تمدنی،باتأکیدویژه برزبان وادب فارسیوفرهنـگ مشـترکمنعقـد نشده است ؛ ١-٤-٢-ارتباطات علمیمناسب بین ایران وکشورهایحوزه ی تمدنیوجودندارد؛ ١-٤-٣-کرسیهایزبان فارسـیوایـران شناسـیدرکشـورهایحـوزه ی تمـدنی مشترکتضعیف شده است ؛ ١-٤-٤-برایدانش آموختگان زبان فارسیبازارکارمناسب وجودندارد؛ ١-٤-٥-به نقش ترجمه ی ادبیدرهمگراییکشـورهایحـوزه ی تمـدنیمشـترک توجه نشده است ؛ ١-٤-٦-زیرساخت هایارتباطینوین (شبکه هایماهواره ای،اینترنتـیونظـایرآن ) برایمعرفیهویت حوزه ی تمدنیمشـترکوجـودنـداردیـاازآن بـه درسـتی استفاده نمیشود؛ ١-٤-٧-دسترسیبه منابع جدید(کاغذیوالکترونیکـی)زبـان وادبیـات فارسـی محدودومشکل است .
٢-٣- راهکارهای مرتبط بـا ایـران و کشـورهای حـوزه ی تمـدنی مشـترک در مقـام پذیرنده ی خط و زبان فارسی و همکاریهای مناسب دوجانبه ٢-٣-١-امضایتوافقنامه هایفرهنگی،علمیودانشگاهیبـاکشـورهایحـوزه ی تمدنیمشترکوتلاش برایاجرایی کردن مفادتوافقنامه هایامضاشده ؛ ٢-٣-٢-تأسیس دانشگاه هـایمشـترکدرتمـام رشـته هـایعلمـیبـاکشـورهای حوزه ی تمدنیمشترک؛ ٢-٣-٣-تأسیس مراکزپژوهشیومطالعاتیمشترکباکشـورهایحـوزه ی تمـدنی مشترک؛ ٢-٣-٤-تأسیس مدرسه هایمشترککشورهایحوزه ی تمدنیمشترک؛ ٢-٣-٥-تأسیس پایگاه نسخه هایخطیمشترک(قابل دریافت درمحیط اینترنت )؛ ٢-٣-٦-ترجمه وچاپ شاهکارهایکشورهایحوزه ی تمدنیمشترکبـه صـورت دوزبانه بامشارکت ناشران ایرانیوآن کشورها؛ ٢-٣-٧-ترجمه وچاپ شاهکارهایزبـان وادب فارسـیدرکشـورهایحـوزه ی تمدنیمشترکبه صورت دوزبانه بامشارکت ناشران آن کشورها؛ ٢-٣-٨-توجه ویژه به جشن هایمشترکمانندنوروزدرتقویت وگسترش زبان و ادب فارسیدرکشورهایحوزه ی تمدنیمشترک."