چکیده:
ارزیابی پایداری حوضة آبخیز به روش اتّحادیة بینالمللی حفاظت از طبیعت، تکنیکی برای درک و اندازهگیری توسعة پایدار است. این تکنیک، امکان مقایسة شرایط موجود منطقه را با وضعیّت ایدهآل خود، یعنی توسعة کامل انسانی و یک اکوسیستم سالم و مولّد را فراهم میآورد. این روش، به صورت همزمان، پایداری اکوسیستم و پایداری انسانی را بررسی میکند. در پژوهش حاضر، پایداری حوضة آبخیز دروک با استفاده از روش اتّحادیة بینالمللی حفاظت از طبیعت، توسّط 7 معیار و 17 شاخص در بخش انسانی و 8 معیار و 18 شاخص در بخش اکوسیستم بررسی شد. در این پژوهش، حوضة آبخیز دروک، به دو بخش با نامهای آقچشمه و قلعه قافه تقسیم و اندازهگیریها در هر بخش، به صورت مجزّا انجام شد. معیار آموزش و پرورش، مهارت و فقر در هر دو زیرحوضه در شرایط متوسّط است. با افزایش میزان اشتغال جوانان، میتوان باعث کاهش میزان وابستگی و بهبود وضعیّت معیار فقر شد. معیار تأمین و سلامت موادّ غذایی در هر دو زیرحوضه قابل قبول است. معیار عدالت و برابری در شرایط ضعیف و قابل قبول به ترتیب در زیرحوضههای آقچشمه و قلعه قافه است. امتیاز نهایی زیرحوضة قلعه قافه برابر با 44 و امتیاز نهایی زیرحوضة آقچشمه، 61 است. به طور کلّی، امتیاز هر دو زیرحوضه، نشان میدهد زیرحوضهها از نظر پایداری در محدودة متوسّط قرار دارند؛ همچنین، امتیاز نهایی حوضة آبخیز دروک، برابر با 52 است که در محدودة وضعیّت متوسّط است. بررسی شاخصها نشان داد، حوضة مورد نظر از لحاظ وضعیّت کاربری و فرسایش نسبت به سایر شاخصها در وضعیّت بسیار نامناسبی قرار دارد و این شاخص، بیشترین تأثیر منفی را در حوضة مورد نظر دارد.
Sustainable Sustainability assessment using IUCN is a technical tool to understand and measure sustainable development. This technique allows comparing the existing conditions of the region with its ideal state, namely, full human development and a healthy and productive ecosystem. This approach simultaneously examines ecosystem sustainability and human sustainability. In this study, Dorook basin sustainability was assessed using IUCN method by 7 criteria and 17 indicators in the human section and 8 criteria and 18 indicators in the ecosystem section. In this study, Dorook basin was divided into two sub-basin called Aghcheshmeh and Ghaleghafeh. The measurements were done in each sub-basin separately. The results of analysis indicated that relation to sustainable human criterion and indicators, land use changes is the lowest score criterion. The criterion is moderate in education, skill and poverty in both sub-basins. By increasing youth employment, it can reduce dependency and improve the standard of poverty. The food security and nutrition standards are acceptable in both sub-basin. The criterion of justice and equality is poor and acceptable conditions in sub-basins of Aghcheshmeh and Ghaleghafeh, respectively. The final score of the Ghaleghafeh sub-basin is equal to 44 and the final score of the Aghcheshmeh sub-basin is 61. Generally the scores of both sub-basins indicate that sub-basins are in the medium range in terms of sustainability. The final score of the Dorook basin is 52, which is within the medium range. Investigating the indices showed that the area in terms of land use and erosion in comparison with other indicators is in a very bad situation and this index has the most negative effect in basin.
خلاصه ماشینی:
تمام پژوهشهای انجامشده روی پایداری، به صورت جزئی و - Costanza - Hepelwa - Mendoza & Prabhu - Bakker با در نظر گرفتن رابطة بین چند شاخص انجام گرفته است و به نظر میرسد نتوانسته به هدف نهایی، یعنی ارزیابی پایداری به صورت جامع و کامل بپردازد.
با استفاده از روش اتحادیة بینالمللی حفاظت از طبیعت، مناطق مختلفی در آسیای جنوبی شامل - Sayer - Coley - El-Hajj - Chaves & Alipaz - Msuyaa & Lalika - Tompkins & Adger - Sneddon - International Union for Conservation of Nature (IUCN) کشورهای سریلانکا، پاکستان، هند، نپال و بنگلادش با هدف بازسازی و احیاء محیطزیست و بهبود کیفیت زندگی افراد ساکن ارزیابی شد.
پس از تعیین امتیاز هر شاخص، بر اساس روش اتحادیة بینالمللی حفاظت از طبیعت ارزیابی و مقایسة عملکرد معیارهای اکوسیستم و اقتصادی - اجتماعی با استفاده از قابلیت فشارسنج پایداری انجام میشود.
نتایج روش ارزیابی پایداری اتحادیة بینالمللی حفاظت از طبیعت، به صورت همزمان، بخش انسانی و اکوسیستم را مورد بررسی قرار میدهد.
ارزش معیارهای منتخب در بخش اکوسیستم به روش اتحادیة بینالمللی حفاظت از طبیعت در هر زیرحوضه (رجوع شود به تصویر صفحه) درصد تغییراتی که در مساحت زمینهای کشاورزی به وجود آمده نشان میدهد معیار کارکردهای حفاظتی در زیرحوضة آقچشمه امتیاز 80 است که نشان میدهد عرصههای زراعی منطقه که با تخریب جنگلها به وجود آمده بود کاهش و پایداری افزایش یافته است.