چکیده:
اختلال نارسایی توجه/ بیشفعالی اختلالی عصبی-تحولی است که چگونگی مدیریت و درمان آن برای والدین و نیز متخصصان حوزه نارساییهای تحولی چالشانگیز بوده است، در سالهای اخیر نوروفیدبک یکی از رویکردهای بهکار رفته در درمان اختلال نارسایی توجه/ بیشفعالی است که موثر بودن آن در حوزه نارساییهای تحولی بهویژه اختلال نارسایی توجه/ بیشفعالی مجادلههایی را به وجود آورده است. هدف پژوهش حاضر معرفی ماهیت، ویژگیها و شواهد پژوهشی پیرامون موثر بودن نوروفیدبک در درمان اختلال نارسایی توجه/بیشفعالی است. برای این منظور، با استفاده از کلیدواژههای ADHD, Neurofeedback, QEEG-Informed Neurofeedback, Efficacy of Neurofeedback Treatment in ADHD, ADHD and Meta-Analysis, Effect size in Neurofeedback Treatment in ADHD,EEG Biofeedback و در پایگاههای اطلاعاتی شامل Pupmed, Springer, ProQuest, Scopus ,Elsevier به همراه مقالات مداخلهای موجود در ایران در ارتباط با مداخلات نوروفیدبک برای گروه اختلال نارسایی توجه / بیشفعالی و تماس شخصی با برخی صاحب-نظران این حوزه، اطلاعات مورد نظر به صورت مروری بررسی شد. علیرغم گزارش موثر بودن نوروفیدبک در درمان اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی در مراکز درمانی ایران مواردی مانند مسائل روششناختی، و ویژگیهایی مانند ماهیت، همبودی و فعالیتهای مبتنی بر شواهد، میزان اثربخشی نوروفیدبک را با احتیاط، شک و تردید مواجه میسازد. بر این اساس، نوروفیدبک تنها نوعی روش مداخله ای، و نه درمانی معجزهگر معرفی میکند و چالشهای اخلاقی را پیش روی محققان قرار می دهد. سایر کاربردهای نظری و شواهد تجربی در ارتباط با نوروفیدبک و اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی برای مطالعه بیشتر در ادامه متن آمده است.
خلاصه ماشینی:
Polanczyk, Willcutt, Salum, Kieling & Rohde 3.
Polanczyk, De lima, Horta, Biederman &Rohde 5.
Simon, Czobor, Bálint, Mészáros & Bitter 8.
Felt, Biermann, Christner, Kochhar & Harrison 8.
Heinrich, Strehl, Arns, Rothenberger & Ros 5.
با وجود پیشینه پژوهشی اثربخشی نورفیدبک در تعدیل رفتار و موفقیت های درسی کودکان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی به ویژه در گزارش های اولیه مطرح شدن نوروفیدبک در خارج از ایران (برای نمونه ، لوبار و شویز، ١٩٧٦؛ لوبار، سوارتوود، 5 سوارتوود و دنیل ٦، ١٩٩٥)، و مشاهده گزارش اثربخشی آن بر روی این گروه از کودکان در ایران در غالب موارد (برای نمونه ، بیگدلی، نجفی، اسبقی و مجدآرا، ١٣٩٤؛ نوریزاده ، میکاییلی منیع و رستمی، ١٣٩٤؛ مدنی، حیدرینسب ، یعقوبی و رستمی، ١٣٩٥)، در سال های اخیر اثربخشی این مداخله از جهات گوناگون مورد انتقاد گرفته است (برای مثال ، لو و بارکلی ٧، ٢٠٠٥؛ مرزبانی، مراتب و منصوریان ، ٢٠١٦).
Richman, Kiesler, Weisband & Drasgow 2.
Pelham, Foster & Robb بیش فعالی نیستند، شواهد پژوهشی هم در ایران (برای مثال ، مرزبانی، مراتب و منصوریان ، ٢٠١٦) و هم در سایر کشورها (برای نمونه ، کورتس و همکاران ، ٢٠١٦) با استناد بر شیوه های روش شناختی، اثربخشی کامل و اغراق آمیز نوروفیدبک در ارتباط با اختلال نارسایی توجه /بیش فعالی را مورد تایید قرار نمی دهند.
اثربخشی آموزش نوروفیدبک (پس خوراند عصبی) در کاهش پرخاشگری کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی(ADHD).
Neurofeedback for attention-deficit/hyperactivity disorder: meta-analysis of clinical and neuropsychological outcomes from randomized controlled trials.