چکیده:
هدف: هدف این نوشتار بررسی فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی از منظر آیه الله شهید سید محمد باقر صدر و تبیین روش، مبانی و اهداف تعلیم و تربیت اسلامی بوده است. روش: روش تحقیق از نوع توصیفی و تحلیلی است. یافته ها: به اعتقاد شهید صدر، اسلام دارای نظام تربیتی مستقلی است که در راستای سعادت بشر از طریق هدایت و پرورش استعداد افراد و به کارگیری آنها در جهت خدمت به انسان است. ایشان با روش مبتنی بر اجتهاد در استنباط نظام تربیتی اسلام، مبانی هستی شناسی تربیت را «نگرش و جهان بینی توحیدی» و «ربانی بودن نظام هستی» معرفی می کند که براساس آن جهان، هدف دار و با معنا است و بر اساس قوانین و سنت های الهی است. براساس نظریه «خلافت الانسان» انسان بر سرنوشت خود براساس عقل و اختیار حاکمیت دارد و با فکر و اراده محتوای باطنی خود را می سازد. آنچه محتوای باطنی انسان مسلمان را شکل میدهد «توحید»، همان ایده آل الهی نامحدود و مطلق است که تربیت و پیشرفت مسئولیت آفرین را برای انسان به همراه دارد. نتیجه گیری: از این تحقیق روشن می شود که، شهید صدر به لایه های عمیق و گستردهای از تربیت اسلامی توجه کرده است و با توجه به منابع دینی راه و روش کشف و استنتاج نظام تربیت اسلامی را بیان کرده است.
Objectives: The present study aims at analyzing the Philosophy of Islamic education from view point of shahid Mohammad bagher sadr and defining the methods، fundamentals and goals of Islamic training and education.
Method: The method of the survey is based on descriptive-analyzes method.
Results: The results of the research indicate the independent training system of Islam develops the education and guidance of human being to lead them toward felicity، bliss and beatitude. shahid Mohammad bagher sadr ،s methodology in this way is individual judgment and inference in Islam training system، fundamentals of training ontology ،Divine unity ideology and dominical of system of being . These all will bring a meaningful concept toward the existence based on Allah's laws. Based on the stewardship of human being theory {khelafat alensan} ;man has the authority over his destiny because of his rationality and free will. Muslims believe in absolute oneness of Allah {toheed} as an absolute Devine ideal.
Conclusion: The author of the article concludes shahid Mohammad bagher sadr had concentrated on the deeper levels of Islamic education and training and had clarified the methods of discovery، inference and deduction in Islamic training system due to the religious resources.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله پس از تبیین ماهیت فلسفۀ تعلیم و تربیت با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، به ظرفیت و توانایی آموزههای اسلامی در شکلگیری فلسفة تعلیم و تربیت از منظر شهید صدر پرداخته میشود و بعد از آن به نقش قرآن کریم در ارائۀ مبانی و برنامۀ تربیت، روششناسی شهید صدر، مبانی هستیشناسی، انسانشناسی و اهداف تربیت پرداخته خواهد شد.
سید محمدباقر صدر معتقد است، این ظرفیت و توانایی تنها در آموزههای اسلامی وجود دارد؛ زیرا اسلام به عنوان یک مکتب جامع، ناگزیر است در برابر میدانداری مکتبها، سخن خود را بگوید.
(صدر، 1428) شهید صدر با نقد رویکرد پوزیتیویستی و ماتریالیستی، در خصوص نقش علم در حل معضلات تربیتی، اجتماعی و اقتصادی انسان معاصر، معتقد است که تنها دین اسلام میتواند به عنوان یک مکتب راهگشا و مفید برای عمل و زندگی، در جامعۀ امروز حضوری فعال، پویا و تعیینکننده داشته باشد(صدر، 1350، ج 1: 401-392)؛ انسان را از تمام انواع عبودیتهای فکری، اجتماعی و مادی آزاد کند(صدر، بیتا/ج: 112) و جامعۀ اسلامی را با همۀ نیازها و خواستههای موجودش پذیرا شود و آن را رهبری کند.
(صدر، 1350) بنابر این، از منظر شهید صدر، اسلام ظرفیت پاسخگویی به نیازهای انسان را در تمام حوزههای فکری و رفتاری دارد و نسبت به تعلیم و تربیت، دارای مبانی و اهداف خاص و برنامۀ عملی مستقل است.
از نتایج این تحقیق روشن میشود که، اندیشه و آثار شهید صدر از ظرفیت بسیار زیادی برای استخراج فلسفۀ تعلیم و تربیت اسلامی برخوردار است.