چکیده:
هدف: پایبندی به اصول اخلاقی در پژوهش ها، از اهمیت ویژه برخوردار است. لذا پژوهش حاضر بر آن است تا با مبنا قرار دادن نهج البلاغه، به عنوان یکی از مهم ترین و جامع ترین منابع اسلامی، به تدوین این اصول بپردازد . روش: روش به کار رفته برای تحقق این هدف، پدیدارشناسی توصیفی بود که شامل چهار مرحله است : 1. طرح سوال پژوهشی، 2. نمونه گیری، 3. جمع آوری داده ها، 4. تحلیل داده ها . در تحلیل داده ها نیز از الگوی هفت مرحله ای کلایزی بهره گرفته شد. یافته ها: یافتهها نشان داد که از دیدگاه نهج البلاغه، هر پژوهشگر ملزم است قبل، حین و پس از اجرای پژوهش، مجموعه ای از اصول اخلاقی را مورد عنایت قرار دهد . انتخاب موضوع مناسب و تقسیم کار شایسته، اصول اخلاقی پیش از پژوهش می باشند. در حین اجرای پژوهش، پژوهشگر باید به استفاده از منابع موثق، بی طرفی، پرهیز از جمع آوری اطلاعات زیاد و استقبال از آرای گوناگون پایبند باشد و بالاخره پس از اجرای پژوهش، در مرحله تجزیه و تحلیل اطلاعات، عدم تحریف و کتمان حقایق و در مرحله گزارش نتایج به دست آمده، اصول مربوط به محتوای گزارش، همکاران پژوهش و عمل به یافته ها حائز اهمیت است. نتیجه گیری: این یافته ها بیانگر امکان تدوین اصول اخلاقی پژوهش بر اساس منابع اسلامی می باشد.
Objectives: Current study was done with the purpose of analyzing the Ethical principles of the research from nahjolbalagheh point of view.
Method: Method of research is descriptive phenomenology including four steps: 1- research question2- sampling3- data colection4- data analyzes. Colaizzi، s Seven steps pattern is used to analyze data.
Results: The results of the research indicate that researchers have to consider Ethical principles before، during and after the research process. Proper subject selection and distribution of the duties are the pre necessaries of the research. Referring to authentic references، data gathering in a limited framework and considering the variety of the opinions are the necessities during the research process. The researcher has to avoid falsification and alteration in the process of analysis after the research.
Conclusion: The present survey concluded the possibility of establishing Ethical principles of the research based on Islamic resources.
خلاصه ماشینی:
در حین اجرای پژوهش، پژوهشگر باید به استفاده از منابع موثق، بیطرفی، پرهیز از جمعآوری اطلاعات زیاد و استقبال از آرای گوناگون پایبند باشد و بالاخره پس از اجرای پژوهش، در مرحلۀ تجزیه و تحلیل اطلاعات، عدم تحریف و کتمان حقایق و در مرحلۀ گزارش نتایج به دست آمده، اصول مربوط به محتوای گزارش، همکاران پژوهش و عمل به یافتهها حائز اهمیت است.
در این میان، تا جایی که نویسندگان این مقاله به بررسی و جستجو پرداختند، تنها یک مقاله وجود دارد که به طور خاص و گسترده در تلاش برای تدوین اصول اخلاقی پژوهش بر اساس منابع اسلامی بوده است.
این اصول اگر چه ممکن است در تمام انواع پژوهش مد نظر قرار گیرد، اما اهمیت برخی از آنها با توجه به روش جمعآوری اطلاعات افزایش مییابد.
بیطرفی: اصل اخلاقی بعدی در مرحلۀ جمعآوری اطلاعات، آن است که محقق از حب و بغض شخصی بپرهیزد و صرفنظر از پیشزمینههای ذهنی و علایق شخصی، به دنبال کسب اطلاعات درست و واقعی باشد؛ زیرا دلبستگی به هر چیز باعث میشود که فرد آن را از دریچۀ تعلق خویش بنگرد و از مشاهدۀ کاستیهای آن و تفکر عقلانی(که لازمۀ خوب دیدن و خوب شنیدن است) محروم شود: «و من عشق شیئا أعشی بصره وأمرض قلبه فهو ینظر بعین غیر صحیحه و یسمع بأذن غیر سمیعه»؛ هر کس به چیزی عشق ناروا ورزد، نابینایش میکند و قلبش را بیمار کرده، با چشمی بیمار مینگرد و با گوشی بیمار میشنود(نهجالبلاغه، خ ۱۰۹: ۲۰۵-۲۰۴).
۱. پرهیز از قضاوت ناآگاهانه: مهمترین راهکار برای نیل به حقیقت آن است که محقق تنها بر اساس اطلاعاتی که با رعایت اصول اخلاقی در مرحلۀ اجرای پژوهش به دست آورده است، به قضاوت و داوری بپردازد و در جایی که اطلاعات و دانش کافی وجود ندارد، به اظهار نظر و نتیجهگیری نپردازد.