چکیده:
هدف: هدف این پژوهش، بررسی دو مصداق از رویکرد حداکثری؛ یعنی فرهنگستان علوم اسلامی با تاکید بر اندیشههای مرحوم سید منیرالدین حسینی و موسسة آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با تاکید بر دیدگاههای استاد مصباح یزدی است. روش: روش پژوهش در این مقاله، توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی است. یافتهها: فرهنگستان در صدد اسلامیسازی سایر عرصههای جامعه اعم از علمی، اجرایی، مدیریتی است؛ در حالی که مصباح، موضوع اسلامیسازی را صرفا در حیطة علوم دنبال میکند. دستگاه فکری فرهنگستان، از عمق، گستردگی و پیچیدگی خاصی برخوردار است؛ در حالی که نظام فکری استاد مصباح این گونه نیست. از همین رو، فرهنگستان مباحثی همچون: فلسفه شدن، روش عام، روش خاص و رابطة ارزش، بینش و دانش را مطرح میکند؛ در حالی که مباحث استاد مصباح فراتر از طرح جامع تحول نمیرود. فرهنگستان، عمل فهم را مانند دیگر افعال انسان، دارای اراده میبیند و معتقد است فهم و معرفت دینی بشر همواره در حال تکامل است. در نتیجه، نمیتوان نظر و دیدگاه ارائه شده از اسلام در ارتباط با موضوع خاصی مثل اقتصاد یا سیاست را سخن آخر در آن زمینه دانست و جلوی مطرح شدن نظریههای بعدی را گرفت یا با آنها به مخالفت پرداخت. بر این اساس، علوم اسلامی نیز ثابت و قطعی نبوده، دائم در حال تکامل تغییر و تحولند. نتیجهگیری: به نظر میرسد علاوه بر اثبات امکان اسلامیسازی علوم، مبانی فرامتنی از تاثیر بسزایی در فهم و خوانش متون مقدّس و در نتیجه، جهتدهی به اسلامیسازی علوم برخوردارند؛ لذا میتوان از علوم اسلامی متعدد و نه صرفا یک علوم اسلامی سخن گفت.
Objectives: The present study aims to take a look at the views of both islamic sciences academy (based on the ideas of the late seyyed moniroddin hoseini) and research and educational institute of Imam Khomeini (based on the ideas of mesbah yazdi) as two examples of maximalist approach. Method: The method of the article is descriptive and document analysis. Results: Islamic sciences academy is attempting to make all aspects of society Islamic، including scientific، executive and management; while mesbah considers islamicization as a subject of mere sciences. The idea processing system in Islamic sciences academy is wide spread، deep and complicated; while in mesbah، s is different. Therefore topics such as philosophy، general approach، specific approach and relationship between value and vision and knowledge are discussed in Islamic sciences academy; while the discussions in mesbah، s institute just go around comprehensive change project. Islamic sciences academy believes that understanding process of human being- like other actions- is voluntary and religious knowledge and understanding is always in the process of completing.therfore it is not possible to consider the idea of Islam in connection with a specific subject like economy or politics as the final word and Islamic sciences are not fixed، definite and irrevocable. Islamic sciences are always changing and are not fixed، based on the ideas of academy. Conclusion: The author of the paper concludes that in addition to demonstrate the possibility of science islamicization; hypertext topics are also highly effective in understanding scriptures and therefore leading to islamicization of sciences. At the end of the article different Islamic sciences are suggested، rather than mere one Islamic science.
خلاصه ماشینی:
به اعتقاد فرهنگستان علوم اسلامی، میبایست بین دین و معرفت دینی تفکیک کرد؛ یعنی تفاسیر و برداشتهای ارائه شده از متون مقدس لزوما برابر با اصل دین نیستند؛ زیرا آنچنان که بیان شد برخی از این برداشتها در نتیجة ارتباط انسان با ولایت شیطانند که در واقع؛ جهل و ضلالت میباشند و برخی دیگر که در نتیجة ارتباط با ولایت الهی و معصومین (ع) به دست آمدهاند نیز به لحاظ مطابقت با وحی متفاوت بوده، بهرههای متفاوتی از حق دارند.
3. نفی نسبی بودن فهمها و خوانشها استاد مصباح یزدی این ادعا را که فهم و خوانش ما از متون مقدس میتواند نسبی باشد و ما از یک متن، چند قرائت داشته باشیم که در عین متفاوت بودن همگی نیز درست باشد را به هیچ وجه برنمیتابد و با آن به مخالف برمیخیزد: «مطلبی که با دلایل قطعی ثابت شود؛ یعنی بر اساس روششناسی مربوطه به دست آید، قابل پذیرش همگانی است و قرائتپذیر نخواهد بود.
در همین راستا، فرهنگستان معتقد است که فهم و خوانش متون مقدس به صورت مستقل امکانپذیر نیست و ناچار از ارتباط با ائمة معصومین (ع) میباشیم؛ در حالی که مؤسسة امام، چنین اعتقادی نداشته، معتقد است میتوان به طور مستقل و بدون توسل و ارتباط با ائمه (ع) به سراغ متون مقدس رفت و با روش اجتهاد، فهم و خوانش درستی از این متون به دست داد و علوم مختلف را اسلامی کرد.
به اعتقاد فرهنگستان، این کار تنها از عهدة معصومین (ع) بر میآید؛ در حالی که استاد مصباح یزدی معتقدند میتوانیم به فهمی کامل و صد درصد از متون مقدس و اسلام دست یابیم و لذا میتوان از علوم اسلامی کاملا اسلامی سخن گفت.