چکیده:
پس از تضعیف حکومت مغولان هند، حکومت های محلی متعددی در سراسر شبه قاره هند پدید آمدند. نواب بوپال نیز یکی از این حکومت ها بود که در مرکز شبه قاره هند شکل گرفت. حکومت نواب بوپال به دلیل بیش از یک سده حکومت زنان (بیگم های بوپال) در تاریخ اسلام منحصربه فرد است. بیگم های بوپال در طول حکومتشان اصلاحات متعددی در زمینه های مختلف انجام دادند و بدین ترتیب، دوره طلایی حکومت نواب بوپال شکل گرفت. سه تن از بیگم ها یعنی سکندر بیگم، شاهجهان بیگم و سلطان جهان بیگم، با نوشتن کتاب های تاریخی و سفرنامه هایشان، نقش مهمی در تدوین تاریخ نواب بوپال ایفا کردند. در این مقاله به بررسی نقش بیگم ها در این زمینه و معرفی آثار آنان پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
این دوره از تاریخ هند اسلامی ، نه تنها به دلیل حضور حاکمان زن مسـلمان در رأس امـور تجربه ای منحصربه فرد در جهان اسلام به شمار می رود بلکه به دلیل روابط نواب و بـه ویـژه بیگم های بوپال با انگلیسی ها، اصلاحات متعدد سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی چـون توجـه بـه تعلیم و تربیت دختران و ساخت مدارس دخترانه ، ساخت مراکز بهداشتی خاص زنان، تألیف آثار متعدد ادبی ، تاریخی و به طورکلی تجربه ای که از حکومت زنان در جهـان اسـلام ارائـه ________________________________________________________________ ١ برای توافقنامه نک: شاهجهان بیگم (١٢٨٩)، تاج الاقبال تاریخ ریاست بهوپال، به اهتمام محمد عبدالرحمن بن حـاجی محمد روشن خان، کانپور: مطبع نظامی ، دفتر اول (متن فارسی )، صص ٣٥-٣٩؛ همچنین برای اصلاحات انجام شـده در این دوره نک: ادامه مقاله .
دفتر سوم کتاب از جهت بررسی اوضاع سیاسی حکومت بوپال در دوره شـاهجهان بـیگم به ویژه درزمینة روابط او با انگلیسی ها و آوردن متن نامه هـایی کـه بـین شـاهجهان بـیگم و انگلیسی ها ردوبدل شده و اعطای نشانهـایی چـون «تـاج هنـد»٢ از جانـب انگلیسـی هـا بـه شاهجهان بیگم نیز دارای ارزش است .
٤ آیین شستشوی کعبه که به گفته سلطان جهان بیگم هر سال سه مرتبه انجام می شده و نیز تعویض پرده کعبه که سالی یک بار انجام می شده از دیگر آیین هایی است کـه بـه آن پرداختـه اسـت و اشـاره می کند که خانه کعبه دو پرده داشته که پرده بالایی بر اساس این آیین ، هرسال تعویض می شده ________________________________________________________________ ١ برای اسناد و نامه های فوق، نک: همان، صص ٢٤-٢٥، ١٠٥-١١٣.