چکیده:
واژه « فتنه »در آیات زیادی به کار رفته و معانی مختلفی به خود گرفته است. آیه هفت آل
عمران نیز یکی از این آیات محسوب می شود که تعبیر «فتنه جویی »را در خود جای داده و
آن را یکی از دلایل پیروی از متشابهات عنوان کرده است. « فتنه »در اصل لغت به معنای
قرار دادن طلا یا نقره در آتش است تا خالصی و ناخالصی آن به دست آید. معانی لغوی
متعددی برای این واژه ذکر گردیده که همه آنها از مصادیق آن به شمار میآید؛ اما
« اختلال اضطراب آور» مفهومی است که در تمامی این معانی نهفته است. پژوهش فرارو با روشی
توصیفی- تحلیلی به تحلیل مفهوم قرآنی فتنه با تاکید بر آیه هفت سوره آل عمران پرداخته
است، نتیجه آنکه: مفسران معانی متعددی برای این واژه ذکر کردهاند که بیشتر این معانی، در
واقع از مصادیق واژه مزبور محسوب میشوند که عبارتاند از: کفر و شرک، مال و ثروت،
گمراهی، تکذیب کردن، افساد ذات البین. معانی دیگری که برای آن ذکر شده مکمّل
یکدیگرند: شبهه افکنی، تشکیک و تلبیس، روشهای فتنه جویی را ذکر و اضلال و دور
کردن مردم از دین، نیز مفهوم آن را بیان میکند.
خلاصه ماشینی:
"پژوهش فرارو با روشی توصیفی- تحلیلی به تحلیل مفهوم قرآنی فتنه با تأکید بر آیه هفت سوره آل عمران پرداخته است، نتیجه آنکه: مفسران معانی متعددی برای این واژه ذکر کردهاند که بیشتر این معانی، در واقع از مصادیق واژه مزبور محسوب میشوند که عبارتاند از: کفر و شرک، مال و ثروت، گمراهی، تکذیب کردن، إفساد ذات البین.
2. فتنه از منظر لغت: فتنه در اصل لغت به معنای قرار دادن طلا و نقره در آتش است تا خالصی و ناخالصی آن به دست آید(فیومی، 1405ق: 462؛ راغب اصفهانی، 1418ق: 373) سپس در لغت و آیات شریفه قرآن بر معانی بسیاری اطلاق شده است(شعرانی، بیتا: 76).
4. معنای اصطلاحی فتنه: فتنه امری است که وسیله آزمایش قرار میگیرد لذا گاهی به خود امتحان و گاهی به چیزهایی که غالبا با آن ملازم است، مانند شکنجه، آزار، سختی، گرفتاری و عواقب سوء آن مانند گمراهی و شرک نیز گفته شود و در قرآن در همه این معانی استعمال شده است(طباطبائی، بیتا: 2/80).
کفر و شرک: در روایتی از امام صادق علیه السلام، فتنه در این آیه شریفه به معنای کفر آمده است، چنانکه ابن عباس و مقاتل نیز همین مفهوم را برای آن ذکر کردهاند(طبرسی، 1350: 3/23؛ ابن عباس، بیتا: 43؛ شحاته، بیتا: 1/241).
ربیع، سدی، ابن زبیر و ابن قتیبه آن را به شرک معنا کردهاند(ثعلبی، 1422ق: 3/12) و در تفسیر روض الجنان، معنای شرک به مجاهد نیز نسبت داده شده است (ابوالفتوح رازی، 1378: 3/179) برخی از مفسران دیگر نیز به این دیدگاه قائلاند(سمرقندی، 1413ق: 1/274)."