چکیده:
بناهای آرامگاهی ایران در دورههای پس از اسلام در قالب ساخت مقابر باشکوه برسر گور اولیای مذهبی و گاه شاهان و افراد مشهور، رواج پیدا کرد. در دوره سلجوقیان(5و6ه.ق) احداث این مقابر به عنوان یک بنای مذهبی به اوج خود رسید و ساخت مقابر با پلانهای متنوع در تمام پهنه تحت حکومت سلجوقیان فراگیر شد. در دوره ایلخانیان(7و8ه.ق) نیز مقابر بسیاری ساخته شده که ویژگی آنها پیروی از الگوهای متداول عهد سلجوقیان بودهاست. هدف این پژوهش از نوع کاربردی بوده و با رویکردی کیفی به بررسی ویژگیهای کالبدی معماری مقابر دوره سلجوقیان و ایلخانیان مراغه پرداخت شده است. جامعه آماری در این پژوهش شامل مقبرههای دو دوره سلجوقیان و ایلخانیان در شهرستان مراغه بوده و با توجه به محدود بودن تعداد آنها به چهار عدد، نمونه های آماری پژوهش، هر چهار مقبره، شامل گنبد سرخ، برج مدور، گنبد کبود(دوره سلجوقیان) و گنبد غفاریه(دوره ایلخانیان) را در بر گرفته است. روش پژوهش در بخش ادبیات و پیشینهی پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و در بخش تحلیلی از منطق قیاسی استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات، مبتنی بر مطالعات اسنادی و کتابخانهای به همراه بازدید، مشاهده و برداشت میدانی بوده است. چهار مقبره مورد بررسی در این پژوهش، از لحاظ کاربرد مصالح و تکنیک ساخت با توجه به دوره زمانی و موقعیت مکانی یکسان، مشابهت های بسیاری دارند. میتوان گفت معماران ایلخانی، پلان و مصالح و روشهای ساختمانی را از دوران سلجوقیان در این منطقه اقتباس کردهاند.
خلاصه ماشینی:
هدف این پژوهش از نوع کاربردی بوده و با رویکردی کیفی به بررسی ویژگیهای کالبدی معماری مقابر دوره سلجوقیان و ایلخانیان مراغه پرداخت شده است.
جامعه آماری در این پژوهش شامل مقبرههای دو دوره سلجوقیان و ایلخانیان در شهرستان مراغه بوده و با توجه به محدود بودن تعداد آنها به چهار عدد، نمونه های آماری پژوهش، هر چهار مقبره، شامل گنبد سرخ، برج مدور، گنبد کبود(دوره سلجوقیان) و گنبد غفاریه(دوره ایلخانیان) را در بر گرفته است.
از جمله بناهاي عصر اسلامی آن میتوان به مقبره های گنبد سرخ، برج مدور و گنبد کبود (دوره سلجوقیان) و گنبد غفاریه (دوره ایلخانیان) اشاره کرد؛ که این گنبدها سیر تکاملی عناصر تزئینی و کالبدی را از دوره سلجوقی تا ایلخانی را نشان میدهند.
2- مبانی نظری و ادبیات پژوهش 2-1- پیشینه پژوهش در زمینه تاریخ سلجوقیان کتب و تحقیقات زیادی موجود است؛ به هنر سلجوقیان در اکثر کتابهای هنر اسلامی اشاره شده و بخش کوچکی از آن نیز به معماری سلجوقی اختصاص داده شده است اما بطور خاص، توسط عدهای معدود مانند کاتلی و هامبی(1376)، هنر سلجوقی معرفی شده است، که در نهایت نتوانسته به طور موثری بازگوکننده جامع و کامل عظمت هنر این دوره باشد؛ غلامعلی حاتم(1379) در کتابی با عنوان" معماری اسلامی ایران در دوره سلجوقیان" که یکی از منابع مطرح در این زمینه است به معرفی آثار شاخص دوره سلجوقی، توصیف بنا و بصورت مختصر به معرفی تزئینات آنها پرداخته است .
ساخت این مقابر در دوران سلجوقیان به اوج خود رسیده و در دوره ایلخانیان نیز مقابر بسیاری شاخته شده است.