چکیده:
علم معانی به بررسی روشهای کاربرد موثر زبان می پردازد و بلاغیون می کوشند تا با استخراج اصول موثر سخن گفتن، فن سخنوری را به دیگران بیاموزند و رمز و راز سخن بلیغ را دریابند. بنای کتب بلاغی فارسی دری، بر ترجمه کتب بلاغی عربی با درج چند نمونه فارسی نهاده شده است و از دیر باز به نقل همان چند مثال مکرر و مستعمل گذشتگان اکتفا گردیده است که نشان از عدم درک و فهم درست مولفان از بلاغت است. در این مقاله کتاب «بلاغت 1(معانی)» که کتاب درسی بزرگترین دانشگاه کشور، پیام نور، است؛ از لحاظ شکل و محتوا و روش و نظریه، نقد و ارزیابی گردید. از محاسن کتاب می توان به تدوین مباحث علم معانی بر اساس مقوله های دستور زبان فارسی اشاره کرد و از عیوب آن نیز می توان به تحمیل قواعد بلاغت زبان عربی بر زبان فارسی، عدم توجه به پویایی زبان، اختصاص علم معانی به زبان ادبی، نگاه صفر و یکی به بلاغت، عدم توجه به کلیت اثر و عدم توجه به وجه شنیداری و شفاهی زبان اشاره کرد.
Semantics examines the effective ways of language application، and rhetoricians try to teach the eloquence skills to others and perceive the mystery of the eloquent speech by extracting the effective principles of utterance. The premise of Persian Dari rhetoric books is based on the translation of Arabic rhetorical books with several inserted Persian examples، and has long been quoted the same as a few frequent old examples of the deceased، which indicates that the authors do not properly understand the rhetoric. In this article، the book "Rhetoric 1 (semantics)"، which is the textbook of the largest university in the country، Payame Noor، was criticized and evaluated in terms of form، content، methodology and theory. Among the merits of the book، it is possible to mention the topics of semantics on the basis of the Persian grammar categories. Among its defects، it is possible to mention the imposition of the rules of Arabic rhetoric on Persian language، the disregard for the dynamics of language، the appropriation of semantics to literary language، the old black or white (biased) attitude towards Rhetoric، lack of attention to the work’s wholeness and inattentiveness to the oral and auditory aspects of language.
خلاصه ماشینی:
از محاسن کتاب میتوان به تـدوین مباحـث علـم معـانی بـر اساس مقوله های دستور زبان فارسی اشاره کـرد و از عیـوب آن نیـز مـیتـوان بـه تحمیل قواعد بلاغت زبان عربی بـر زبـان فارسـی، عـدم توجـه بـه پویـایی زبـان ، اختصاص علم معانی به زبان ادبی، نگاه صفر و یکـی بـه بلاغـت ، عـدم توجـه بـه کلیت اثر و عدم توجه به وجه شنیداری و شفاهی زبان اشاره کرد.
(366 :1384 کتابهای بلاغی اعم از بیان و معانی و بدیع در زبان فارسی، غالبا ترجمه از بلاغت عربی هستند و در سالهای اخیر فقط چند کتاب بلاغی توسط دکتر شمیسا نوشته شده انـد کـه نویسنده کوشیده است از سلطۀ کامل بلاغت عربی برون آید و بـه دیـدگاه هـای جدیـد غربیها نیز توجه داشته باشد.
آثار زیر از مهمترین کتبی هستند که از علم معانی سخن رانده انـد و در دانشگاه های ایران نیز در زمان خود تدریس می شده اند: هنجار گفتار نوشتۀ نصرالله تقوی که در سال ١٣١٧ شمسی منتشر شد، از نخستین کتـب درسی است که به پیروی از علم معانی زبان عربی نوشته شده است و مباحث هشـتگانۀ فوق الذکر در آن طرح و بحث شده است و مزین به امثلۀ عربی و فارسی است .
در همین راستا، مطـالبی کـه در دستور زبان فارسی جایی ندارد، حذف و برخی مباحث نیـز بـا توجـه بـه تفـاوت هـای دستوری، بازنویسی شده است » (جاهد جاه و دیگران ، ١٣٩٣: نـه ).