چکیده:
طی قرون متمادی امور اداری- سیاسی کردستان به دست خاندان محلی اردلان و خاندانهای وابسته به آنان اداره میشد که یکی از آنها، خاندان وزیری بود. اصلیترین کارکردوزیریها، ادارة امور دیوانی و محاسباتی امارت اردلان بود. این پژوهش به روش تاریخی ضمن بررسی چگونگی راهیابی خاندان وزیری به عرصة حکومت اردلان، بر آن است تا به جایگاه آنان در ساختار اداری و تحولات سیاسی و فرهنگی کردستان اردلان در دورة اول قاجار بپردازد. این مقاله نشان میدهد خاندان وزیری از نخستین حضور خود در دستگاه حکومت محلی اردلان از دورةافشاریه تا پایان دورة اول قاجار، روندی رو به ترقی داشتهاند. اعضای این خاندان، علاوه بر ایجاد پیوند بین امارت اردلان و دولت مرکزی، در عرصة سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، ادبی و عمرانیِ کردستان حضور فعال داشتند.
Kurdistan's political and administrative affairs were run by the local Ardalan household and their dependent families، throughout the centuries، one of them being the family of Vaziri. Managing of accounting and aministeative affairs was a main function of the Vaziris in the Ardalan Emirate. By The historical analytic method، this article seeks to examines the ways in Setting up the Vaziri family for the Ardalan government، their position in the administrative structure، political and cultural changes of Kurdistan Ardalan during the first Qajar period.This study shows that the Family of Vaziris had a progressive advance since its first appearance in the Ardalan local government from the Afshari period to the end of the first Qajar period. Members of this family، in addition to establishing a link between the Ardalan emirates and the central government، were active in the political، social، cultural، literary and cultural development of Kurdistan.
خلاصه ماشینی:
٥. خاندان وزیری و به قدرت رسیدن امان الله خان و تثبیت حکومت او حضور میرزا احمد وزیری در دربار قاجار به منزلۀ دوری از دستگاه بنیاردلان نبود، بلکه این امر، شرایط ویژه ای برایشان فراهم کرد تا منافع خود را در امارت اردلان نیز دنبال کنند.
ظاهرا به همین خاطر بود که والی با احساس بیم از اعمال نفوذ وزیریهای مقیم مرکز، در برابر وزیریهای سنندج به مسامحه رفتار کرد و دست آنها را در بسیاری از امور سیاسی باز گذاشت ؛ چنان که حتی به نظر میرسد امان الله خان ، میرزا عبدالله را به وزارت برگزید، ولی او به علت حضور در تهران ، برادرش میرزا عنایت الله را به عنوان نایب و جانشین خود معرفی کرد (شکیبا، ٥).
٦. خاندان وزیری و پیوند منافع خاندان اردلان و قاجارها حضور خاندان وزیری در دربار تهران این امکان را برای آنان فراهم کرد تا به راحتی از دربار بر امور قلمرو والی هم نظارت داشته باشند و رسیدگی به مشکلات مربوط به والی را در مرکز انجام دهند و حل و فصل کنند؛ چنان که امان الله خان والی، فقط با حمایت میرزا احمد وزیری توانست خاندان وکیل را سرکوب کند و از عرصۀ قدرت کنار زند؛ بدین سان پل ارتباطی بین مسایل تاریخ محلی اردلان با تاریخ ملی و دربار مرکزی ایجاد کردند.
از دورٔە امان الله خان اول ، با توجه به کنارگذاشتن خاندان وکیل ، نفوذ خاندان وزیری در دربار تهران و پیوندهای سببی آنها با والی اردلان ، مجال مناسبی برای حضور اعضاء این خاندان در تشکیلات اداری اردلان و مداخله در امور سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کردستان فراهم شد.