چکیده:
در نظام قرآن، توجه ویژه ای به آسیب های روانی اخلاقی، پیشگیری و درمان آنها شده است. پیشگیری و درمان این آسیب ها در قالب روش ها و فن های اخلاقی و حتی احکام لازم الاجرای شرعی به انسان عرضه شده است؛ اما برای شناخت این آسیب ها و روش های پیشگیری و درمان آنها، نخست باید مختصات و ساختار وجودی انسان از منظر قرآن بررسی شود. از منظر قرآن، انسان موجودی چندلایه است که این آسیب ها سطوح مختلفی از وجود انسان را در بر می گیرند. در بحث پیشگیری نیز سه نوع پیشگیری توسط کارشناسان بهداشت روانی مطرح شده است که در هر سه سطح، مصادیقی از قرآن ذکر و بررسی شده است. این مقاله ضمن بررسی سه محور اساس آسیب شناسی از منظر قرآن، روش های پیشگیری و راه های درمان آسیب های روانی به پنج قاعده و اصل درمانی از منظر قرآن نیز توجه دارد.
In the Qur'an، special attention has been paid to moral harms prevention and treatment. Prevention and treatment of these harms is presented in the form of ethical methods and techniques، and even the necessary religious laws in Qur'an. However، in order to understand these harms and methods of their prevention and treatment، first of all، the human structure should be surveyed from the perspective of the Qur'an. From the perspective of the Qur'an، man is a multi-layered existence and involves various levels of harms in human existence. In prevention، three types of prevention have been proposed by mental health experts، which have been mentioned in each of them some examples from the Qur'an. In this article، by investigating the three kinds of pathology from the perspective of the Qur'an and paying attention to the methods of prevention and ways of treating psychological harms، five principles of treatment from the point of view of the Qur'an are also considered.
خلاصه ماشینی:
"بروز یک آفت اخلاقی در رفتار و ساحت مادی انسان، اولا حاکی از وجود یک رشته از آسیبهای روانشناختی در لایه زیرین و درونی شخصیت است، ثانیا حضور انحراف معرفتشناختی در ساحت عقلی و شناختی، حاکی از محجوبت انسان از مبدأ الهی وجود است؛ این نگاه، بهویژه در امر رواندرمانی نیز باید مورد توجه وافی قرار بگیرد که ایجاد تغییر، صرفا در لایه رفتاری یا عاطفی، اگرچه ممکن است در کوتاهمدت اثرگذار باشد، اما قطعا چون به لایههای عمیقتر وجود، رسوخ نیافته، امکان بازگشت آسیب، منتفی نخواهد بود.
وجود انسان نیز بهعنوان نسخه جامع خلقت، از همین قاعده پیروی میکند؛ از اینرو این اصل بیانگر این است که تغییر و اصلاح درونی، منجر به تغییر و اصلاح در کل سیستم فکری روانی و رفتاری فرد میشود و بالعکس؛ هرگونه افساد درونی نیز به همه سطوح وجود انسان تسری مییابد؛ نکته مهم اینکه، تغییر و اصلاح، اگرچه از درون آغاز میشود و بهظاهر نیز تسری مییابد اما شروع روند افساد از بیرون آغاز میشود؛ از آنجا که ساحت حسی انسان، نزدیکترین ساحت به عالم طبیعت و غرایز طبیعی است و مستقیما از اثرات آن متأثر میشود، عجیب نیست که نخستین لغزشگاههای انسان نیز در همین سطح باشد، لذا قرآن به تحفظ حواس نیز تأکید بسیار دارد؛ «ان السمع و البصر و الفواد کل اولئک کان عنه مسئولا» (اسراء،36)."