چکیده:
حملهی مغول به ایران از مهمترین اتفاقات این سرزمین است. در پی این حمله هویت ایرانی به طور جدی تهدید شد؛ به طوری که عناصر اصلی هویت ایرانی آسیب دید و بعضی از آن از میان رفت. هویت ایرانی در پی این تهدید، به بازسازی خود پرداخت و کوشید از زیر فشار و تهدید مغولان نجات یابد؛ نویسندگان متون ادبی ـ تاریخی آن دوران بخشی از این کار را انجام دادند. متون ادبی ـ تاریخی عصر ایلخانی علاوه بر آنکه منابع دست اول تاریخی آن روزگار هستند، و ارزش ادبی قابل توجهی دارند، تاثیر مهمی در بازسازی هویت ایرانی داشتند؛ چنانکه ایلخانان پس از مدتی هویت ایرانی را تقویت ویرانگریهای گذشته را جبران کردند.
در این نوشتار براساس چهار مولفهی مهم هویت ایرانی در آن دوران از جمله: آثار تمدنی، پادشاهی، دین اسلام و زبان و ادب فارسی، تاثیر مخرب حملهی مغول بر هویت ایرانی بررسی و سپس تاثیر مثبت این مولفهها بر هویت ایرانی در این متون واکاوی میشود. یافته پژوهش ناظر بر این است که این متون از طریق مولفههای چهارگانه، در احیای هویت ایرانی موثر بودهاند.
خلاصه ماشینی:
ir مرتضی محسنی تاریخ دریافت : ١٣٩٦/٦/٢٧ تاریخ پذیرش : ١٣٩٦/١٠/١٣ چکیده حمله ی مغول به ایران ازمهم ترین اتفاقات این سرزمین اسـت .
یافته پژوهش ناظربراین است که این متون ازطریق مؤلفه هایچهارگانه ،دراحیای هویت ایرانیمؤثربوده اند.
شایدبزرگ ترین مورخ این دوران خواجه رشیدالدین فضل الله است کـه وزیراعظم سه ایلخان مغول بود.
آثارتاریخیاین دوران ازاهمیت ادبیبسیاریبرخوردارهسـتند،ایـن آثـارازنظـر سبک شناسیادبیبه دوگونه ی زبانیتقسیم میشوند؛بعضیراه نثرفنیومتکلفانـه را ادامه میدهند،مانندتاریخ جهان گشایجوینیکه نثریفنـیداردوتـاریخ وصـاف کـه نمونه ی افراطینثرمصنوع ومتکلفانه است ؛بعضیهم درمسیرسـاده نویسـیحرکـت میکنندکه شیوه ی خواجه رشیدالدین فضل الله ومقلدان اواست .
پرسش های پژوهش چالش هایعمده ی هویت ایرانیدردوره ی مغول چه بود؟ متون ادبیـتاریخیچگونه برتقویت هویت ملیدردوران ایلخانیمؤثربودند؟ چارچوب مفهومی گرچه نظریه هایهویت معمولامتعلق به دوران معاصرهستند،امامفهوم دیرین هویت ، همواره بااهمیت واساسیبوده است .
در ادامـه براساس مدلی معین ، رفتار هویت ستیزانه ی مغولان در قبال این شاخصه ها بررسی میشود: ١- شاخصه های عینـی:این شاخصه هادرحمله ی مغول آسیب جدیدیدوگاه به کلی ازمیان رفت .
اومـیگویـد چون غازان خان اسلام آورده است «اولوالامرعهدباشـد،بـرجمیـع مسـلمانان واجـب باشدکه به دل ودست وزبان مددومعاونت نمایند(بناکتی،١٣٤٨:٤٥٤).
نویسـندگان ایـن متـون را میتوان به دودسته تقسیم کرد:دسـته ی اول نویسـندگان گفتمـان سـازماننـدعطاملـک جوینیورشیدالدین فضل الله که نقش تألیفیدراحیایهویت ملـیداشـتندودسـته ی دوم نویسندگانیکه پیروومبلغ شیوه ی آن دوبودند.
در این متون امیران مغول به حمایت ازاسلام تشویق شدندودرنهایـت ایـن ویـران گـران اساس دین ،به لباس سلطان مسلمان حامیاسلام درآمدند.