چکیده:
زبان، تجلیگاه فرهنگ و افکار افراد یک جامعه است و با بررسی زبان میتوان به مطالعه رابطه متقابل زبان، تفکر و فرهنگ دست یافت و از نظام فکری و فرهنگی یک جامعه آگاه شد. بر این مبنا، این پژوهش بر آن است تا به بررسی کنشگفتار انتقاد در زبان فارسی بپردازد. مقاله حاضر، به بررسی این راهبردها در کنش گفتار انتقاد میپردازد. به این منظور، از آزمون تکمیل گفتمان استفاده شد و پاسخهای جمعآوریشده از 200 شرکتکننده، با استفاده از چهارچوب راهبردهای بیان و تعدیل انتقاد گوئن (Nguyen, 2005, 2013) مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفت. شیوة انتقاد، به موقعیت و فاصلة اجتماعی و نیز جنسیت افراد شرکتکننده در تعامل بستگی دارد، اما جنسیت تاثیر بر نحوة بیان و تعدیل انتقاد در مقایسه با دو متغیر دیگر بیشتر است. بررسی ارتباط جنسیت و راهبردها نشان میدهد که این کنشگفتار در بین زنها بیشتر از مردها تعدیل میشود. یافتههای پژوهش نمایانگر است که انتقاد برخلاف دیدگاه رایج، همیشه یک کنشگفتار منفی نیست. بلکه افراد در تعاملهای اجتماعی میتوانند با استفاده از کنشگفتارهای دیگر مانند تعارف، تعریف، عذرخواهی و تعدیلکنندههایی مانند خوشزبانیها و توجیهکنندهها تاثیر منفی این کنشگفتار را کاهش دهند، بهگونهای که انتقاد مفید بوده و در بین آنها همبستگی[1] ایجاد کند. از یافتههای پژوهش میتوان در بررسیهای تطبیقی بینافرهنگی و مسائل آموزش زبان بهره گرفت.
خلاصه ماشینی:
به بیان دیگر، ایـن پـژوهش بـه دنبال پاسخ گویی به این پرسش است کـه «چگونـه طـرفین یـک ارتبـاط ، بـا رعایـت ادب و حفظ جایگاه مخاطب ، قادر خواهند بود تا انتقادات خود را در تعاملات کلامی بیان کننـد و چه روش هایی را به کار می برند تا تأثیرهای منفی انتقاد را کاهش دهنـد؟».
از جمله می تـوان ایـن یافتـه هـا را در بررسـی هـای تطبیقی زبان و فرهنگ به کار گرفت و یا در تهیه و تدوین کتاب های آموزش زبـان فارسـی به غیر فارسی زبانان مورد استفاده قرار داد تا از مشکل های احتمالی در آمـوزش و یـادگیری این کنش گفتار جلـوگیری کـرد و از راهکارهـای آموزشـی مناسـب بـرای حـل مشـکلات آموزشی زبان آموزها بهره برد.
تـاکنون دربـارة کـنش گفتـار انتقـاد، پـژوهش هـای انـدکی انجـام شـده اسـت ؛ از جملـه پژوهش هایی که در این زمینه انجام شده ، مـی تـوان بـه مطالعـۀ لـی و سـیل ( ,Seale &Li ٢٠٠٧) اشاره کرد که انتقاد را در ارتباط با تعامـل بـین کارشـناس بازدیـد و بازدیـد شـونده مورد بررسی قرار دادند.
در این پژوهش ، موقعیت ها بر اساس دو متغیر وابسـته بـه هـم یعنـی موقعیـت اجتمـاعی شرکت کننده ها و فاصلۀ اجتماعی آن ها و متغیر جنسیت در ارتباط با کنش گفتار انتقاد مورد بررسی قرار گرفتند.
بـه ایـن منظـور، بـا اسـتفاده از داده هـای پـژوهش ، راهبردهای مورد استفادة گویشوران زبان فارسی در کنش گفتـار انتقـاد اسـتخراج گردیـد و برای روشن شدن بیشتر راهبردها، نمونه هایی از پرسش های به دست آمـده از آزمـون تکمیـل گفتمان از این جنبه مورد بررسی قرار گرفت .