چکیده:
مهمترین نقشی که مناطق تحت مدیریت در جهت توسعه پایدار ایفا خواهند کرد، حفاظت اکوسیستمها و تنوع ژنتیکی برای دستیابی به فواید بالقوه علمی، زیباییشناسی، اقتصادی و اجتماعی آتی خواهد بود. مدیریت مناسب مناطق حفاظتشده نیازمند درک کامل فرد از شرایط موجود، اجرای دقیق و برنامهریزی و نظارت منظم است و پایش تغییرات مخاطرات در مناطق حفاظت شده با هدف درک چگونگی آنها، تاثیرشان بر طبیعت، فرایندهای بازسازی و احیا و برای حفاظت از آنها در طولانیمدت بسیار مهم است. پارک ملی و منطقه حفاظت شده کرخه یکی از ارزشمندترین و استراتژیکترین مناطق چهارگانه تحت حفاظت در کشور میباشد. مطالعه حاضر با هدف شناسایی و تجزیه و تحلیل مخاطرات تهدید کننده منطقه حفاظت شده و پارک ملی کرخه صورت گرفته است. محدوده مطالعاتی با مساحتی حدود 15828 هکتار (مجموع پارک ملی و منطقه حفاظت شده) در دو طرف رودخانه کرخه و در استان خوزستان واقع شده است. در این پژوهش براساس بازدید میدانی و استفاده از تکنیک دلفی که تعداد 15 متخصص و کارشناس در آن شرکت داشتند، 28 ریسک در قالب دو محیط طبیعی و زیستمحیطی (فیزیکوشیمیایی، بیولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی) شناسایی شدند. سپس جهت رتبهبندی مخاطرات شناسایی شده از روش TOPSIS بر اساس سه شاخص شدت، احتمال وقوع و حساسیت محیط پذیرنده صورت پذیرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که مخاطره کمبود محیطبان با ضریب نزدیکی 1 بالاترین ریسک منطقه و ریسک آلودگی خاک منطقه به عناصر سنگین با ضریب نزدیکی 149/0 کمترین اولویت را به خود اختصاص دادند.. بیشترین ریسکهای بدست آمده ریسکهای اقتصادی- اجتماعی بودهاند. پس از سطحبندی مخاطرات زیستمحیطی مشخص شد که بیشترین مخاطرات موجود در منطقه در سطح قابل توجه بوده است در نتیجه باید راهکارهای مدیریتی جهت کاهش، کنترل و یا حذف مهمترین مخاطرات مورد مطالعه ارائه و راهبردی گردد. در این میان تقویت قوانین محیط زیستی موجود و ضمانت لازم جهت اجرای آنها امری لازم و ضروری به نظر میرسد.
The most important role that the managed areas will play to attain sustainable development goals would be protecting ecosystem and genetic diversity to achieve the scientific, aesthetics, social and economic potential benefits in future. Proper management of protected areas requires a full understanding of the present conditions, detailed and exact implementation, planning, regular monitoring and risks changes detection in protected areas to understand how are they, how they would effect on nature, recovery and rehabilitation processes and to protect them in long term is very important. Karkhe National Park and protected area is one of the most valuable and most strategic areas in the country that can be protected. This study aimed to identify and analyze threatening risks in Karkhe protected area and national park. The Study area is located with an area of 15828 hectares (sum of national park and protected area) on both side of Karkhe river in Khuzestan province. In this research based on field visits and using the Delphi technique, that there were 15 experts and specialist joint it, 28 risks in two terms of the natural and anthropogenic environment (physicochemical, biological, economical, social and cultural) are identified. Then to order the identified risks, The TOPSIS method was used according to the three fectors, severity, probability and sensitivity of the host environment. The results showed that the risk of lack of conservative officer by closeness coefficient (CC) 1 is the highest risk in the area and The risk of soil pollution with heavy metals by closeness coefficient 0.149 is the lowest priority. The most obtain risks has been socio-economic risks. After ordering the environmental risks was found that existing risks in the region has been in a considerable level. Finally, strategies to control risk in the region was presented. As a result, management solutions should be provided to reduce, control, or eliminate the most important risks. In the meantime, strengthening the existing environmental laws and the necessary guarantees for their implementation seems necessary.
خلاصه ماشینی:
در این راستا استفاده از روش های ارزیابی مخاطرات محیطی یکی از ابزارهای مهم در مطالعات مدیریت محیط زیست و شناسایی و کاهش عوامل بالقوه آسیب رسان محیط زیستی زیستگاه های مهم و مرجع از جمله پارکهای ملی و مناطق حفاظت شده میباشد (مکوندی و همکاران ، ١٣٩٢).
ازجمله آن ها می توان به ارزیابی ریسک منطقه حفاظت شده دنا با استفاده از روش های تصمیم - گیری چندمعیاره (ملک حسینی، ١٣٩٤) اشاره نمود.
کاربرد روش های تصمیم گیری چندشاخصه در تجزیه و تحلیل مخاطرات محیط زیستی مناطق حفاظت شده حله بوشهر توسط جوزی و همکاران در سال ١٣٩٤ صورت گرفت .
موقعیت محدوده مطالعاتی در استان و کشور در این پژوهش ارزیابی مخاطرات منطقه کرخه با استفاده از روش TOPSIS که جز روش های تصمیم گیری چندمعیاره و از نوع مدل جبرانی میباشد صورت گرفته است .
در این مطالعه گزینه های مورد استفاده در روش تاپسیس شامل مخاطرات طبیعی و زیست محیطی شناسایی شده در منطقه و شاخص های مورد مطالعه به ترتیب عبارت از شدت ریسک ، احتمال وقوع مخاطره و حساسیت محیط پذیرنده میباشند.
ارزیابی ریسک زیست محیطی منطقه حفاظت شده دنا با استفاده از روش های تصمیم - گیری چندمعیاره ، پایان نامه کارشناسیارشد رشته محیط زیست ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
Nepal management Effectiveness Assessment of Protected Areas using WWF`s RAPPAM Methodology.
Russia Management Effectiveness Assessment of protected Areas using WWF`s RAPPAM Methodology.