چکیده:
کاربرد واژه «شهر» برای مدینة النبی، در عصر حاضر اجتنابناپذیر به نظر میرسد و بر این اساس نظریههای گوناگونی، درباره مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی «شهر مدینه» ارائه شده است. مسجد پیامبر در مرکز شهر، وجود بارو و دروازه در پیرامون آن و همچنین ترجمه واژه مدینه به «شهر» این تلقی را ایجاد کرده که مدینة النبی «شهر» بوده است. نویسنده در این مقاله در صدد است تا با لایهبرداری از رویدادهای متأخر تاریخی، به لایههای متقدم شهرشناختی مدینه دست یابد و بتواند الگوی استقراری یثرب در آن هنگام را استخراج کند. کلیه شواهد به دست آمده در لایههای متقدم، حاکی از آن است که یثرب مجموعهای از روستاهای خرد و پراکنده در حاشیه وادیهای یثرب بوده و تبدّل دهستان یثرب به شهر مدینه به تدریج در طی سدههای اول تا سوم هجری صورت گرفته است.
خلاصه ماشینی:
1 دهستان يثرب /مدينه در دوره پيامبر بر پايه شواهد و قراين سده هاي نخست هجري 2 مهران اسماعيلي استاديار دانشگاه شهيد بهشتي، تهران، ايران چکيده کاربرد واژه »شهر« براي مدينة النبي، در عصر حاضر اجتنابناپذير به نظ ر ميرسد و بر اين اساس نظ ريه هاي گوناگوني، درباره مسائل اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي »شهر مدينه « ارائه شده است .
الگوي استقرار در يثرب /مدينه از گذشته تا حال پس از بررسي گزارش هاي ابن زباله و ديگر منابع متقدم و هم چنين موقعيت جغرافيايي مساجد و سازههاي دفاعي يثرب و طوايف و فاصله سکونت گاه هاي آنان، ميتوان نتيجه ٣٣.
هم چنين سمهودي در گزارش تاريخ يثرب و نزاع اوس و خزرج به وضوح به روستاهاي يهوديان ٥٢ و ابن زباله به تفصيل به سازههاي دفاعي هر روستا، نام و موقعيت آن اشاره کرده است .
موقعيت مساجد مدينه ، تاريخ ساخت باروي مدينه ، گزارش ابن زباله )در سده دوم هجري( و مط العات جديد جغرافيايي درباب روستاهاي استان مدينه هم نشان از آن دارد که يثرب در عصر پيامبر مجموعه روستاهايي خرد و پراکنده بوده اند که در حاشيه رودخانه هاي اين منط قه پديد آمده بودهاند و ظهور سکونت گاهي به نام »شهر مدينه « در واقع پس از هجرت، در پيرامون »دار« بني مالک بن النجار، يعني اقامت گاه پيامبر)ص( و مسجد منسوب به او، به تدريج شکل گرفته و توسعه يافته و بعدها دو بارو گرد آن احداث شده است .