چکیده:
«علو مضمون» اصطلاحی ناظر به محتوای حدیث و بیانگر شرافت و برتری آن نسبت به دیگر احادیث است؛ وجود برخی ابهامات و تفاوت برداشت محققان از تعریف و مصداق این اصطلاح حدیثی، موجب گردیده تا آنچنان که باید کارآمدیهای آن شناخته نگردد و در فهم و نقد روایات بهرهگیری کامل نشود. مقاله حاضر کوشیده با تبیین کارکرد و ماهیت علوّ مضمون، چگونگی کارایی و شناسایی این مصطلح حدیثی را بکاود و لزوم توجه به آن در مطالعات حدیثی را تبیین نماید؛ نتایج حاصل از این پژوهش که به روش تحلیلی-اکتشافی بهدست آمده، نشان میدهد اصلی ترین کارآمدی علو مضمون، اعتبارسنجی احادیث است و برپایه نشانههایی مانند برتری ادبی، محتوای توحیدی، اسلوب دعا و مناجات و برخی مقامات معصومان علیهم السلام شناخته می شود.
خلاصه ماشینی:
مشکلی که ممکن است دراین باره پیش آید اینکه این معیار به طورمطلق نمی تواند وسیله ای برای سنجش اعتبار احادیث به کارگرفته شود؛ زیرا همه احادیث دارای مضامین عالی نیستند و لازمه به کارگیری این معیار_ دست کم در غالب موارد_ نقل به لفظ بودن احادیث است و روشن است که بخش قابل توجهی از احادیث، نقل به معنا شده اند؛ بااین همه علو مضمون، کارکرد اجمالی خود را ازدست نداده است و در اعتبارسنجی احادیث به ویژه نزد عالمان امامیۀ متقدم، مورد اعتنا بوده است؛ چنان که یکی از اصلی ترین راه های انتساب کتاب نهج البلاغه به امیرالمومنین؟ع؟ مسئله علو مضمون است که به اقرار شارحان و محققان نهج البلاغه این مضامین عالی فقط از زبان معصوم؟ع؟ می تواند، صادر می شود.
برخی مقامات معصومان؟عهم؟ معصومان؟عهم؟ دریایی بی کران از فضائل و مناقب دارند که تنها به مناسبت هایی به گوشه ای از آن اشاره کرده اند تا جایگاه آنان در عالم برای مردم آشکار گردد؛ دراین میان برخی احادیث به فضائل و مقامات ائمه؟عهم؟ اشاره دارد که به دلیل علو مضمون و معارف والای آن برای همه قابل فهم نیست؛ البته اظهار کمالات وجودی بر دوگونه است: یکی از باب تفاخر و استعلاء و دیگری از باب شمردن نعمت های پروردگار؛ معصومان؟عهم؟ به مناسبت هایی به جهت بازگویی نعمت هایخداوند متعال نهج البلاغه، نامه28.