چکیده:
محصور بودن کشورهای حوزه دریای خزر در خشکی و عدم دسترسی آنها به آبراه های بین المللی برای انتقال انرژی خود به بازارهای جهانی سبب شده است که انتقال انرژی خزر به بازارهای جهانی به یک مسئله منطقه ای و بین المللی تبدیل شود. برای انتقال انرژی خزر به بازارهای جهانی مسیر های مختلفی پیشنهاد شده است که بیشتر از آنکه شرایط اقتصادی و فنی مدنظرقرار گیرد، تحت تاثیر ملاحظات سیاسی است. همواره کشور ایران به عنوان مناسب ترین گزینه انتقال انرژی خزر به بازازهای جهانی مطرح است ولی اجرایی شدن این پروژه با توجه به مخالفت های شدید آمریکا با چالش هایی روبه رو است. هدف مقاله حاضر مطالعه جایگاه دریای خزر در تامین انرژی جهانی در قرن بیست ویک و ارائه راهکار های برای انتقال انرژی خزر به بازار های جهانی با توجه به ظرفیت های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ایران، در تقابل با مخالفت های آمریکاست. روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری داده ها منابع کتابخانه ای و اینترنتی است. نتایج تحقیق نشان می دهد که انررژی دریای خزر از جایگاه ویژه ای در معادلات نظام جهانی برخوردار است و ظرفیت های ژئوپلیتکی و ژئواکونومیکی ایران در تقابل با مخالفت های امریکا از وزن بیشتری برخوردار است که در صورت دیپلماسی هوشمندانه ایران، طرح انتقال انرژی خزر به بازار های جهانی از مسیر ایران به واقعیت خواهد پیوست.
خلاصه ماشینی:
موقعیت جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران بر سر گذرگاه اتصالی شمال به جنوب و کم هزینه بودن مسیر ایران به نسبت مسیرهای پیشنهادی دیگر برای انتقال انرژی خزر می تواند تأثیر بسزایی در افزایش قدرت اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران داشته باشد، ولی امکان تحقق این راهکار تاکنون به دلیل رقابت های منطقه ای و مخالفت های فرامنطقه ای، به ویژه از سوی ایالات متحده آمریکا، ممکن نگردیده است ؛ لذا، با چنین پیشینه ای محورهای اصلی پژوهش حاضر را این سؤال ها تشکیل می دهد که جایگاه دریای خزر در تأمین انرژی در جریان قرن بیست ویکم چیست ؟ مسیرهای پیشنهادی صدور نفت و گاز این منطقه به جهان مصرف کدام است و ایران چه جایگاهی در این پروژه دارد؟ راهکارهای صدور انرژی خزر از مسیر ایران به جهان مصرف با توجه به ظرفیت های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ایران در تقابل با مخالفت های امریکا چه است ؟ (رجوع شود به تصویر صفحه) نقشه ١: روند تجارت عمده جهانی نفت (٢٠٠٨) میلیون تن در زمینه پژوهش حاضر، تحقیقات و کنفرانس های زیادی صورت گرفته است که اکثر آنها به ابعاد اقتصادی این موضوع یعنی انتقال کم هزینه انررژی خزر از مسیر ایران به جهان مصرف توجه دارند ولی این پژوهش متکی بر ارائه راهکارهای سیاسی - اقتصادی با توجه به ظرفیت های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ایران در تقابل با مخالفت های آمریکا است .