چکیده:
بارزترین اثر سدها، تغییر رژیم هیدرولوژیکی مناطق مجاور خود است که از جمله این تغییرات میتوان به تامین دبی پایه دائمی و تغییر در سطح اساس آبخوان های مجاور اشاره نمود. این تغییرات میتواند به نوعی در مقابله با خشکسالی موثر واقع شود. در این پژوهش سد سلمان و تاثیر آن بر نظام هیدرولوژیکی دشت قیر و کارزین و اثرات آن بر تغییرات سطح اساس آبهای زیرزمینی مورد بررسی میباشد تا بتوان میزان اثر این سد در مقابله با خشکسالیها را برآورد نمود. روش شناسی مطالعه مبتنی بر روشهای کتابخانهای، میدانی و آماری بود که بدین منظور از داده های ارتفاع آب زیرزمینی، سطح ایستابی در چاههای پیزومتری دشت، دبی چاهها، دبی رودخانه قره آغاج، و میزان بارش منطقه برای دوره آماری 1372 تا 1389 استفاده به عمل آمد. همچنین به منظور پردازش دادهها از نرم افزارهای ArcGIS، گزینه الحاقی Arc Hydro و Excel استفاده به عمل آمد. نتایج نشان دادند که طی دوره مورد بررسی 10 دوره خشکسالی رخ داده است که بیشترین اثر این خشکسالیها مربوط به یک دوره چهار ساله خشک (سالهای 1378 تا 1381) بوده است به طوری که دبی رودخانه را به صفر رسانده است. همچنین سد سلمان فارسی با تغییر در رژیم هیدرولوژیکی رودخانه قره آغاج سبب ایجاد یک دبی پایدار در تابستان شده است. هرچند، به دلیل عدم تغذیه کافی آبخوان های دشت قیر و کارزین، سالانه 5 میلیون مترمکعب از حجم ذخیره این آبخوان ها کاسته می شود و سطح آب در تمامی چاه ها رو به افت است که میزان این افت متفاوت است. بنابراین، می توان گفت که سد سلمان فارسی نتوانسته است میزان اثرات خشکسالی بر آب زیرزمینی را در مناطق پایین دست خود کاهش دهد یا حذف نماید.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش سد سلمان و تأثیر آن بر نظام هیدرولوژیکی دشت قیر و کارزین و اثرات آن بر تغییرات سطح اساس آبهای زیرزمینی مورد بررسی می باشد تا بتوان میزان اثر این سد در مقابله با خشکسالی ها را برآورد نمود.
روششناسی مطالعه مبتنی بر روشهای کتابخانه ای، میدانی و آماری بود که بدین منظور از دادههای ارتفاع آب زیرزمینی ، سطح ایستابی در چاههای پیزومتری دشت ، دبی چاهها، دبی رودخانه قرهآغاج، و میزان بارش منطقه برای دوره آماری ١٣٧٢ تا ١٣٨٩ استفاده به عمل آمد.
جدول٢: بیلان محدوده مطالعاتی قیر و کارزین به تفکیک (رجوع شود به تصویر صفحه) به منظور بررسی کامل و جامع تأثیرگذاری سد سلمان فارسی بر تغییرات آب زیرزمینی در مناطق پایین دست خود، روند تغییرات ارتفاع سطح آب زیرزمینی در غرب و شرق (به ترتیب نمودارهای ١ و ٢) رودخانه قرهآغاج به صورت فصلی و ماهانه مورد بررسی قرار گرفت .
بر اساس مطالعات سال ١٣٧٤ بیشترین شدت ترسالی و سال ١٣٨٧ بیشترین شدت خشکسالی را دارا هستند که میزان آب دریافت شده به صورت بارش در این سالها از حدود ٨٧٠ کیلومترمکعب تا ٧٠ کیلومتر تغییر کرده است علیرغم وجود نوسانات بارشی به صورت دوره های ترسالی و خشکسالی ، روند سطح آبهای زیرزمینی دشت قیر و کارزین در آبخوانهای غرب وشرق رودخانه (صرفنظر از تغییرات ماهانه ) نزولی است .
نتیجه گیری و پیشنهادها به طورکلی نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که سدها باعث برهم زدن نظام هیدرولوژیکی مناطق بالادست و پایین دست خود می گردند که اثرات این تغییرات به صورت تغییر سطح آب زیرزمینی مناطق اطراف، شور شدن خاکها، برهم زدن نظام هیدرولوژیکی رودخانه ها و...