چکیده:
طی چند دهه ی اخیر بسیاری از سکونتگاههای روستایی به نقاط شهری تبدیل شده اند. انگیزه اصلی این روند ایجاد تعادل ناحیه ای و تقویت عملکردهای شهری در توسعه نواحی است. در این تحقیق به تحلیل پیامدهای ایجاد نوشهرها در شبکه سکونتگاهی ناحیه فومنات گیلان (شامل شهرستان های فومن، صومعه سرا و شفت) طی سال های 1335 تا 1390 پرداخته شده است. تحلیل عملکرد ناحیه-ای شهرهای فومنات از طریق شاخص های تعدیلی رتبه- اندازه، ضریب مکانی، آنتروپی نسبی، ضریب کشش پذیری نشان می دهد که نو شهرهای این ناحیه طی سه دهه اخیر توان نگهداشت جمعیت و ایجاد تعادل در سازمان فضایی ناحیه را نداشته اند. هر چند که در نوشهرها، پس از تبدیل شدن به شهر، بخش خدمات و صنعت تبدیل به اقتصاد پایه گردید که این فرایند یکی از مهمترین عملکردهای اینگونه شهرها در ایجاد تعادل فضایی در حوزه ی نفوذشان به شمار می آید. در این میان، نزدیکی ناحیه به مرکز استان و پیامدهای سلطه نخست شهری رشت در شبکه شهری استان، موجب عملکرد ضعیف شبکه شهری ناحیه و بویژه نوشهرها گردیده است.
خلاصه ماشینی:
در این تحقیق به تحلیل پیامدهای ایجاد نوشهرها در شبکه سکونتگاهی ناحیه فومنات گیلان (شامل شهرستانهای فومن ، صومعه سرا و شفت ) طی سال های ١٣٣٥ تا ١٣٩٠ پرداخته شده است .
تحلیل عملکرد ناحیه ای شهرهای فومنات از طریق شاخص های تعدیلی رتبه - اندازه، ضریب مکانی ، آنتروپی نسبی ، ضریب کشش پذیری نشان می دهد که نو شهرهای این ناحیه طی سه دهه اخیر توان نگهداشت جمعیت و ایجاد تعادل در سازمان فضایی ناحیه را نداشته اند.
اگر دیگر شهرهای گیلان را بر این اساس در نمودار لورنز بسنجیم ، صومعه سرا، رتبه هفتم ؛ فومن ، دهم ؛ شفت ، سی ویکم (که عملا از بسیاری از مراکز بخش کم جمعیت تر است )؛ تولم شهر، سی ودوم؛ گوراب زرمیخ ، سی وششم ؛ احمدسرگوراب، سی وهفتم و ماسوله در انتهای جدول رتبه بندی نظام شهری گیلان قرار دارد.
جدول٨ : شاخص نخست شهری در استان گیلان بین سال های ١٣٣٥ تا ١٣٩٠ (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع : محاسبه نگارنده جدول ٩: جمعیت و رتبه جمعیتی براساس رتبه بندی شهرهای فومنات نسبت به رشت در سال ١٣٩٠ (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع : محاسبه نگارنده نتیجه گیری بهرهگیری از مدلهای کشش پذیری و آنتروپی ، در ارزیابی عملکرد مراکز روستایی تبدیل شده به شهر، نشان می دهد که گرچه شفت و گوراب زرمیخ از ضریب کشش پـذیری بـالایی برخـوردار بوده اند (بویژه شفت به علت مرکزیت شهرسـتان)، ولـی نتوانسـته انـد موجـب تثبیـت و جـذب جمعیت دهستانها و بخش تابعه ی خود گردند.
به عبارت دیگر تمرکز جمعیت و بیشترین فعالیت های بخـش هـای اقتصادی صنعت و خدمات در رشت ، عملکرد شهرهای کوچک و حتی میانی فومنات را تحـت - الشعاع خود قرار داده است و مـانع از عملکردهـای شـهری نوشـهرها در تعـادل فضـایی ناحیـه فومنات شده است .