چکیده:
در این پژوهش، ابتدا داده های غلظت آلاینده ها از شرکت کنترل کیفیت هوای استان تهران اخذ گردید. سپس برای پیمایش قائم جو با استفاده از نرم افزار RAOB و داده های جو بالای ایستگاه مهرآباد نمودار ترمودینامیکی (SKEW-T) ترسیم گردید. جهت بررسی گردشهای جوی با استفاده از پایگاه داده های مرکز میان مقیاس اروپا (ECMWF) نقشه های مربوطه در نرم افزار Grads ترسیم شد. در این پژوهش، نخست روند فصلی و تعداد روزهای آلوده فراگیر در بازه زمانی1390- 1396 استخراج و بررسی گردید. یافته ها بیانگر روند کاهشی در غلظت آلاینده هایی همچون SO2، CO، O3، 2.5 PM و روند افزایشی غلظت10 PM و NO2 در طی بازه زمانی مورد مطالعه می باشد؛ سپس با تعیین روزهای با آلودگی بسیار شدید و فراگیر، به تفسیر همدید نمونه های منتخب برای هر فصل پرداخته شد. در فصول زمستان و بهار با نفوذ سامانه پرفشار سرد مهاجر بر روی نیمه شمالی ایران در سطح زمین و در سطوح میانی وردسپهر کشیده شدن پشته ای از روی سرزمین عربستان و عراق و منطبق بر پرفشار سطح زمین، شرایط حاکم در زمان رخداد آلودگی های شدید و فراگیر بوده است. در فصول تابستان و پاییز نیز شبیه هم با استقرار پرفشار در روی خزر و نوار شمالی کشور و گسترش کم فشار پاکستان تا نواحی جنوبی البرز و در سطوح میانی وردسپهر با نفوذ ناوه کم عمق وابسته به کم ارتفاع شمال روسیه بر روی منطقه پژوهش با ایجاد شرایط باد آرام و کاهش عمق لایه مرزی شرایط مناسبی برای افزایش پتانسیل آلودگی هوای استان تهران فراهم آورده است.
خلاصه ماشینی:
در فصول تابستان و پاییز نیز شبیه هم با استقرار پرفشار در روی خزر و نوار شمالی کشور و گسترش کم فشار پاکستان تا نواحی جنوبی البرز و در سطوح میانی وردسپهر با نفوذ ناوه کم عمق وابسته به کم ارتفاع شمال روسیه بر روی منطقه پژوهش با ایجاد شرایط باد آرام و کاهش عمق لایه مرزی شرایط مناسبی برای افزایش پتانسیل آلودگی هوای استان تهران فراهم آورده است .
ب نقشه ترکیبی ارتفاع ژئوپتانسیل و امگای تراز ٧٠٠ هکتوپاسکال نیز حاکی از شکل گیری یک پشته ضعیف واقع بر پرفشار سطح زمین و قرارگیری استان تهران در نیمه شرقی این پشته می باشد که با نزول جریان هوای پایدار و مداری مواجه شده است .
در این روز علی رغم وجود ابرناکی ، افزایش سطح انرژی ، میزان رطوبت و آب جو در ترازهای ٧٠٠ هکتوپاسکال به بالا، اما در سطح زمین تا ارتفاع حدودا ٣ هزار متری وجود شرایط وارونگی دمایی از نوع فرونشینی و همچنین سرعت و جهت متغیر باد در سطوح مختلف با وضعیت آلودگی بسیار شدید و فراگیر مواجه بوده ایم .
بررسی نقشه های باد نیز حاکی از تقابل بادهای شرقی و جنوب شرقی در سطح زمین با بادهای جنوب غرب و غربی در سطوح میانی وردسپهر است که هم موجب محبوس شدن ذرات آلاینده در سطح استان تهران و هم اینکه با توجه به شکل گیری جریان باد آرام جنوب شرقی و جنوب غربی و برخورد آن به مناطق مرتفع و کوههای مناطق شمالی استان تهران موجب انباشت آلودگی و رخداد آن به صورت فراگیر می شود.