چکیده:
"ریاض¬الفتیان" ابن حسام هروی یکی از بهترین شروح نصاب در عصر تیموریان است که تا کنون نویسنده و خود اثر معرفی نشده است.مساله اصلی در این مقاله، معرفی اجمالی"ریاض¬الفتیان" و مولفش و بخشی از نوآوریهای او در زمینه ذکر وجه تسمیه و تفاوت¬های واژگان بظاهر متفاوت است. نتایج تحقیق که به شیوه توصیفی- تحلیلی و بر مبنای روش اسنادی است، نشان می¬دهد که نظام الدین بن کمال الدین بن جمال الدین خوافی هروی معروف به"ابن حسام هروی" از لغویان عصر تیموری است و ریاض الفتیان او به عنوان متنی تعلیمی، از کهن¬ترین و جامعترین شروح نصاب الصبیان ابو نصر فراهی می¬باشد و اثرش مآخذ خوبی برای درک تفاوت واژگان ظاهرا مترادف و وجه تسمیه برخی واژگان عربی است.
خلاصه ماشینی:
نتایج تحقیق که به شیوه توصیفی- تحلیلی و بر مبنای روش اسنادی است، نشان می¬دهد که نظام الدین بن کمال الدین بن جمال الدین خوافی هروی معروف به"ابن حسام هروی" از لغویان عصر تیموری است و ریاض الفتیان او به عنوان متنی تعلیمی، از کهن¬ترین و جامعترین شروح نصاب الصبیان ابو نصر فراهی می¬باشد و اثرش مآخذ خوبی برای درک تفاوت واژگان ظاهرا مترادف و وجه تسمیه برخی واژگان عربی است.
از آنجا که در قرن هفتم هجری عربی¬دانی و عربی¬خوانی در حوزۀ علم و تألیف، مهم و از ضروریات محسوب می¬شد، ابونصر فراهی از جادوی شعر و وزن برای تعلیم نوآموزان علاقه¬مند به این زبان استفاده کرده، کتابی در حوزۀ ادبیات تعلیمی به نام "نصاب الصبیان" پدید آورد؛ این منظومه، لغت¬نامه¬ یا دائرة المعارف کوچک عربی به فارسی است که در 200 بیت (در بحور متفاوت)، حدود 1300 واژۀ عربی را در10 حوزۀ علمی یعنی : علم لغت، شعر، کیمیا، معرفت انساب، قرآن، طب، تجوم، حساب، نحو و ادوات، شرح کرده است؛ روش موزون و خردمندانة ابونصر فراهی در این کتاب، سرمشق بسیاری از نصاب گویان در امر آموزش شد، به طوری که در هر زبانی(ترکی، هندی، انگلیسی، فرانسه و...
2. ابتدای "ریاض¬الفتیان"، نثری نسبتا دشوار نزدیک به "ظفرنامه" شرف الدین علی یزدی و مقدمه حبیب السیر دارد، اما چون شارح قصد ارائۀ شرحی قابل فهم و آسان را داشته، در ادامه به شیوۀ دیگرکتب این عصر، مانند "ظفرنامه " نظام شاهی و آثار خواجه محمد پارسا و نثر جامی، به سادگی می¬گراید(جز در قسمت¬های صرفا عربی)؛ چرا که کتب علمی، معمولا نثری ساده دارند (رستگار فسایی، 1380: 497-500).