چکیده:
محدودیت عرضه منابع آب همراه با افزایش تقاضا در سالهای اخیر، کمبود آب را به یک مساله جدی در کشور ایران تبدیل کرده است. امروزه مدیریت طرف تقاضا به عنوان یک رویکرد مطلوب جهت مقابله با این مساله مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفته است. در این راستا تبیین چگونگی مصرف آب در سیستم اقتصادی ایران به عنوان مصرفکننده حدود 95 درصد کل آب مصرفی، میتواند کمک ارزشمندی برای سیاستگذاران و برنامهریزان حوزه آب بهحساب آید. بر این اساس هدف پژوهش حاضر بررسی جریانهای آب مجازی بین بخشهای مختلف اقتصادی کشور ایران به تفکیک منابع آب داخلی و وارداتی است. برای این منظور از مدل داده-ستانده (جدول سال 1390) استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که چنانچه همه 27 بخش اقتصادی به منظور افزایش تولید خود، یک مترمکعب آب اضافی مصرف کنند، در کل اقتصاد حدود 332 مترمکعب آب به شکل غیرمستقیم مصرف خواهد شد که حدود 75 درصد آن از منابع داخلی است. همچنین حدود 4/81 درصد این مصرف غیرمستقیم آب مربوط به بخش «کشاورزی» است. از آنجا که بیشتر حجم جریانهای آب مجازی بین بخشهای اقتصادی مربوط به وابستگی آنها به بخش کشاورزی است، افزایش کارایی مصرف آب در این بخش توصیه میشود.
خلاصه ماشینی:
نتايج نشان ميدهد که چنانچه همه ٢٧ بخش اقتصادي به منظور افزايش توليد خود، يک مترمکعب آب اضافي مصرف کنند، در کل اقتصاد حدود ٣٣٢ مترمکعب آب به شکل غيرمستقيم مصرف خواهد شد که حدود ٧٥ درصد آن از منابع داخلي است .
اين در حالي است که با توجه به روابط متقابل بين بخش هاي مختلف ، فعاليت هاي اقتصادي علاوه بر اثرات مستقيم به شکل غيرمستقيم نيز محيط زيست و منابع طبيعي را متاثر ميکند.
اين وابستگيهاي متقابل بين بخش هاي مختلف اقتصادي منجر شده است که تغييرات توليد در هر بخش ، علاوه بر تاثير مستقيم بر روي مصرف آب ، از طريق تغييرات توليد ساير بخش ها، به شکل غيرمستقيم نيز منابع آب را متاثر کند.
با اين وجود در سال هاي اخير به ويژه از اوايل قرن حاضر، تعداد مطالعاتي که رابطه بين سيستم اقتصادي و مصرف آب را در قالب مدل داده -ستانده مورد بررسي قرار داده اند به شدت افزايش يافته (دوآرت و يانگ ، ٢٠١١: ٣٤٥) که در ادامه به چند مورد از آن ها اشاره شده است .
اين نتايج همچنين نشان ميدهد که به طور کلي براي توليد هر واحد ستانده بخش هاي مختلف اقتصادي، مقادير زيادي آب به شکل غيرمستقيم در بخش کشاورزي مصرف ميشود.
Bielsa (2002), Water use in the Spanish economy: an input–output approach, Ecological Economics, 43(1): 71-85.
Surry (2012), Input-Output analysis for water consumption in Macedonia, In European summer school in resource and environmental economics: management of international water.