چکیده:
در میدان گسترده ادبیات فارسی، بزرگانی مانند میرزایف و براگینسکی و سعید نفیسی، پیش از سایر پژوهشگران، درباره اشعار رودکی (پدر شعر پارسی) پژوهش کردند. آنان با تامل های شایسته خود در جمع آوری اشعار رودکی، زمینه را برای پژوهش های دیگر درباره شعر این شاعر فراهم کردند.
با توجه به نقل بسیاری از اشعار رودکی در فرهنگ های لغت و دسترسی نداشتن این بزرگان به برخی از این فرهنگ ها، همچنین وجود ابیات نو، ضبط های متفاوت و انتساب های برخی ابیات رودکی به شاعران دیگر و برعکس، یکی از این فرهنگ های لغت در این پژوهش بررسی می شود. این اثر، فرهنگ شرح بحر الغرائب یا لغت حلیمی است. نگارندگان با استفاده از دو نسخه خطی این فرهنگ، به متن کامل تری از آنچه علامه نفیسی استفاده کرده است، دست یافته اند. در این پژوهش با نقل برخی از این شواهد، سه بیت تازه منسوب به رودکی معرفی خواهد شد و با تکیه بر فرهنگ نامبرده، درباره انتساب برخی از ابیات به این شاعر، در تصحیح های مختلف از دیوان او، بحث می شود.
In the vast field of Persian literature، prominent figures such as Mirzayev، Braginsky and Saeed Nafisi، before the other scholars، outshone others in research on the poems of Rudaki، the father of Persian poetry. It was the invaluable efforts made by these magnanimous researchers in collecting Rudaki’s poetries that paved the way for further investigations. Considering some of Rudaki’s verses that are exemplified in dictionaries and the fact that some of these dictionaries have remained unnoticed by researchers and also taking into account the existence of new verses، various written forms، and attribution of some of his verses to other poets and vice versa، in this research we study one such dictionary under the title of Sharh Bahr al-Gharraib or Loqat Halimi. The writers have found a more complete text than the one applied by Nafisi through two manuscripts of this dictionary. In this research، the attribution of some verses to this poet has been studied with presentation of several findings.
خلاصه ماشینی:
مجید منصوری در مقالة «دربارة برخی ابیات منتسب به رودکی سمرقندی» انتساب بیتی را به رودکی رد میکند؛ این بیت در فرهنگ جهانگیری شاهدِ معنی «همانا و هرگز» برای واژة «آرنگ» آمده و در اصل بیت دومِ رباعیای از قطران تبریزی است (منصوری، 1390: 159172)؛ محمود مدبری در مقالهای با عنوان «ضرورت تجدیدنظر در اشعار منسوب به رودکی» تعدادی از قطعات منتسب به رودکی را طبقهبندی و نیز منابع را بررسی میکند؛ همچنین ضرورت دقت بیشتر و بازشناسی اشعار واقعی شاعر و تصحیح تازهای از شعرهای بازماندة او را مطرح کرده است (مدبری، 1387: 199210).
به تصویر صفحه مراجعه شود باتوجهبه توضیحات ارائهشده دربارة اصالت واژة «پیچه» و «پیچهبند»، این بیت را که در فرهنگ حلیمی و شعوری به رودکی منسوب است، به صورت ذیل نیز میتوان اصلاح کرد: مر مرا در بند غم سازد اسیر; ; چون ز پیچه بازگیرد پیچهبند نخسب کن سپری کار آن جهان دگر; ; ز پیش آنکه کند مرگ عمر تو سپری (حلیمی، نسخة ملی: ص 258؛ همان، نسخة مجلس: برگ 98) این بیت در نسخة مجلس به همین صورت و در نسخة ملی با اختلاف «مخسب و کن» و «آنک»، به استشهاد واژة «سپری» به معنی تمام، به نام رودکی ضبط شده است: نسخة ملی (ص 258) نسخة مجلس (برگ 98) در هیچکدام از نسخههای خطی لغت فرس و صحاح الفرس و سایر فرهنگهای لغت، تاکنون این بیت مشاهده نشده است.