چکیده:
حضور خاندانهای شیعی گوناگون کنار امامان در عصر حضور و دورههای پس از آن و تاثیر این خاندانها در دگرگونیهای جامعه شیعی، از موضوعهای درنگکردنی در تاریخ شیعه امامیه است. این خاندانها در تکوین مبانی فکری شیعه بسی تاثیر گذاردند و در گرفتن احکام و گسترش علوم و معارف اهلبیت (ع) در جامعه اسلامی، بسیار کوشیدند و در صحنه مبارزات سیاسی حاضر شدند. خاندان یقطین از خاندانهای متقدّم علمی و سیاسی شیعه در کوفه (میانه قرن دوم تا میانه قرن سوم هجری) بود که اعضایش از اصحاب و یاران امامان به شمار میرفتند. شماری از آنان، از محدّثان این خاندان بودند که از امامان شیعه حدیث روایت کردند. اینان در زمینههای حدیث، فقه، تفسیر و کلام میکوشیدند و برخی از آنان از محدّثان و فقیهان معروف شیعهاند. خدمات علمی خاندان یقطین در انتقال و گسترش مبانی فقه و کلام امامیه و گسترش رویکرد نقلگرایانه پیروان تشیع، تاثیرگذار بوده است. عملکرد خاندان یقطین افزون بر انتقال و گسترش مبانی فقه و کلام امامیه، زمینهای برای گرایش مبتنی بر اصالت حدیث در شیعه فراهم آورد. بررسی سهم خاندان یقطین در انتقال و گسترش میراث شیعه از هدف این پژوهش است.
خلاصه ماشینی:
تأثیر خاندان یقطین در حدیثگرایی شیعه 1 فاطمه جعفرنیا 2 چکیده حضور خاندانهای شیعی گوناگون کنار امامان در عصر حضور و دورههای پس از آن و تأثیر این خاندانها در دگرگونیهای جامعۀ شیعی، از موضوعهای درنگکردنی در تاریخ شیعه امامیه است.
درباره خاستگاه و پیشینه تشیع این خاندان، اطلاعات فراوانی در دست نیست، بلکه تنها بر پایه روایتی از علی بنیقطین به نقل از جدش، کمابیش میتوان خاستگاه خاندان یقطین را دانست (دیلمی، 1408: 290؛ نوری طبرسی، 1408: 13، 134؛ مفید، 1416: 260).
نمودارهای زیر سهم محدثان خاندان یقطین را در انتقال احادیث امامان شیعه در زمینههای مختلف، گزارش میکنند 1 : نمودار یکم روایات منقول از امام باقر (ع) (به تصویر صفحه مراجعه شود.
بیشتر روایات را در این بخش، یونس بنعبدالرحمن درباره «حدود» از امام صادق (ع) نقل کرده است.
روایات احکام حدود، زنا، سرقت و نویسنده معجم رجال الحدیث، شمار احادیث فقهی همه فقهای این خاندان را آورده است: علی بنیقطین، 189 حدیث؛ یعقوب بنیقطین، شانزده حدیث؛ خزیمه بنیقطین، شش حدیث؛ ایوب بنیقطین، یک حدیث؛ حسین بنعلی، 107 حدیث؛ حسن بنعلی، 131 حدیث؛ محمد بنعیسی، 230 حدیث؛ یونس بنعبدالرحمان، 263 حدیث؛ حفص، دو حدیث؛ سلیمان، چهار حدیث؛ ابوخالد، دو حدیث؛ سلیم، دو حدیث.
این احادیث را بیشتر محمد بنعیسی (عیاشی، 1421: 1/ 218 و 283 و 2/ 204 و 90) و یونس بنعبدالرحمن (قمی، 1370: 1/ 213 و 2، 12) 1 از امامان نقل کرده است.
همچنین بخشی از روایات منقول متکلمان این خاندان در زمینة امامت منصوص امام دوازدهم است (صدوق، الف: 1380: 1/ 599) 3 .