چکیده:
امروزه با توجه به افزایش جمعیت جهان و کمبود منابع آب و همچنین زمین های حاصلخیز، استفاده از کودها و سموم آفت کش به منظور افزایش تولید محصولات کشاورزی در واحد سطح، افزایش چشمگیری یافته است. این ترکیبات با وجود منافعی که دارند، آثار زیانباری نیز بر سلامت انسان، محصولات کشاورزی و همچنین محیط زیست بر جای می گذارند.
یکی از مسائل حایز اهمیت مسئولیت مدنی ناشی از این ترکیبات است. به نظر می رسد در تحلیل مسئولیت مدنی ناشی از کودها و سموم آفت کش، می باید به سمت مسئولیت بدون تقصیر رفته و به نظریه خطر استنادکرد؛ زیرا اغلب اشخاص در قالب شرکت های بزرگ و با هدف انتفاع و سود بیشتر به ورود، ساخت، فرمولاسیون و مصرف کودها مبادرت می ورزند.
به علاوه، مسئولیت مدنی در این حوزه با چالش های جدی مواجه است؛ زیرا معمولا زیان ها و خسارات ناشی از کودها و سموم دفع آفات نباتی تدریجی و پنهان بوده و از اسباب مختلف حاصل می شود و از طرفی نیز، شناسایی مسبب اصلی و همچنین محاسبه میزان خسارت با دشواری فراوان همراه است.
تصویب مقررات خاص و موثر درخصوص فرمولاسیون، ورود، توزیع و مصرف کودها و سموم دفع آفات نباتی، استفاده از مدیریت تلفیقی آفات و توجه ویژه به مبارزه بیولوژیک، گسترش کشت ارگانیک و اطلاع رسانی و گسترش فعالیت های ترویجی در بین کشاورزان، از جمله راهکارهای موثر جهت پیشگیری و تقلیل خسارات ناشی از کودها و سموم آفت کش می باشند.
نوشتار حاضر تلاش کرده مبانی و شرایط مسئولیت مدنی مربوط به این مسئله و نیز شیوه جبران خسارت و چالش های فرارو را با توجه و تطبیق بر مقررات کشور استرالیا بررسی نماید.
خلاصه ماشینی:
به علاوه، مسئولیت مدنی در این حوزه با چالشهای جدی مواجه است؛ زیرا معمولا زیانها و خسارات ناشی از کودها و سموم دفع آفات نباتی تدریجی و پنهان بوده و از اسباب مختلف حاصل میشود و از طرفی نیز، شناسایی مسبب اصلی و همچنین محاسبة میزان خسارت با دشواری فراوان همراه است.
با این بیان، افراد حرفهای مانند سرمایه داران و صاحبان کارخانهها و صنایع که از فعالیتهای خود سود فراوانی کسب میکنند، باید خسارت حاصل از آن را نیز جبران کنند (کاتوزیان، 1374: 194) بنا بر این به نظر میرسد که در زمینة خسارت ناشی از ورود، فرمولاسیون، ساخت و مصرف کودها و همچنین سموم غیر استاندارد به ویژه در مورد خسارت آنها به محیط زیست، باید به تئوری خطر پناه آورد (فهیمی، 1390: 313-326)؛ زیرا اشخاصی که به این امر میپردازند، باید افراد حرفهای و متخصص باشند، به ویژه اینکه اقدام به این کار مستلزم تشکیل مؤسسات بزرگ و شرکتهای تجاری است.
به موجب قانون مذکور سازمان صنایع اولیه بر ورود، ساخت، توزیع و مصرف کودها و سموم شیمیایی نظارت دارد (Kerruish, 2014: 176)؛ برای مثال در ایالت ویکتوریا استفاده از آفتکشها برخلاف اطلاعات مندرج بر روی قوطی آنها ممنوع است و کشاورزان و مصرفکنندگان در صورت استفادة نادرست و بیرویه و بدون در نظر گرفتن اطلاعات درج شده توسط تولیدکنندگان، میبایست تمامی مسئولیتهای مربـوط به اثـرات مخرب بر محیـط زیست و محصولات زراعـی و باغـی را بـر عهـده بگیرنـد (A guide book to using agricultural chemicals in Victoria – Ground based spray application, 2011).