چکیده:
فرایند تفسیر متون کلاسیک با بهره گیری از روش های تفسیری مدرن مساله ای حائز اهمیت است که شایسته است بطور جدی از سوی متفکران علوم میان رشته ای، برای رسیدن به فهم بین الاذهانی (inter subjectivity) مد نظر قرار گیرد. با توجه به ضرورت نوآوری در بازخوانی سنت، موضوع این نوشتار بررسی اجمالی این نکته است که چگونه می توان مبانی هرمنوتیک روشی را با تاکید بر روش شناسی اسکینر می توان به مثابه رهیافتی نظری در خوانش تحلیلی-تفسیری نهج البلاغه بکار گرفت و از رهگذر آن به برخی نیات مولف پی برد؟ در پاسخ به این پرسش، ابتدا کلیات نظری در هرمنوتیک قصد گرایانه اسکینر را طرح کرده و سپس به نسبت سنجی این کلیات با فرازهایی از نهج البلاغه پرداخته ایم. برآمد نهایی از مقاله پیش رو ما را به این فرضیه می رساند که قواعد و الگوهای اصلی در مراحل پنج گانه هرمنوتیک اسکینر به شاخصه هایی می انجامد که امکان تفسیر معنایی از نهج البلاغه را میسر نموده و با غبارروبی از زمینه های زمانی، مکانی و استعاری این متن، اهداف اصلی حضرت امیر را از فحوای کلام ایشان آشکار می سازد.
خلاصه ماشینی:
بنابراین، بر دو نکتة اصلی تأکید میشود: اول اینکه، اسکینر با الهام از شیوة کنش گفتاری آوستین مبنای روششناسی خود را کنش گفتاری مقصودرسان قرار میدهد تا نشان دهد که اساساً مؤلف با خلق یک متن درواقع کاری انجام میدهد و از انجام این کار نیز قصدی دارد؛ دوم اینکه، نهجالبلاغه متنی فرازمانی و متعلق به همة انسانهایی است که در مواجهه با چالشهای اجتماعی ـ سیاسی جانب حق را گرفتهاند و از رسیدن به قدرت و حکومت چیزی جز تثبیت عدالت مراد نمیکنند.
پس اگر قرار باشد با رویکرد صرفاً متنمحور (و بیتوجه به زمینههای شکلگیری متن) عقاید یک مؤلف را بازخوانی کنیم، نهتنها نهجالبلاغه را نمیتوان بهمثابة یک متن الگو مطالعه كرد، بلکه لازم است درابتدا تناقضات و محاورات آن را بررسی كرد و سپس از خود پرسید: آیا میتوان مؤلف آن را بهمنزلة «یک شاخص» در پیوند دین و سیاست ملاک تحقیق قرار داد؟ اگر پاسخ مثبت است، چنین گزارهها و کلماتی چگونه قابلتفسیر است؟ ولی اسکینر از ظاهر این قبیل واژگان، تعابیر، کلمات، و محاورات عبور میکند و بهطور قاعدهمند از خود میپرسد: ایدئولوژی مؤلف چه بوده است؟ عملکرد او بهمثابة یک کنشگر سیاسی چهقدر اخلاقی و شرافتمندانه بوده است؟ زمینههای زندگی کنشگرانه در زمان او چه اقتضائاتی داشته است؟ مقصود او از بهکاربردن واژگانی که امروزه دمدستی محسوب میشوند چیست؟ هنجارهای مرسوم در جامعة آن دوره چه نسبتی با کلمات و واژگان بهکاررفته در متن دارند؟ مؤلف در زندگی فردی، اجتماعی، و سیاسی خود تا چه حد به آنچه بدان معتقد بوده وفادار مانده است؟ زندگی، سلوک، و سیرة او در عمل چه بوده است؟ نیت اصلی مؤلف با عملکرد او چهقدر همسویی داشته و بهویژه رخدادها و سایر گفتمانهای همعصر چه نقشی در کنش کارگفتی مؤلف داشته است، و مسائلی نظیر اینها.