چکیده:
رابطه و جایگاه دو مؤلفه «امنیت» و «توسعه» نقش مهمی در فهم و تحلیل سیاست خارجی دولت ها دارد. در اولویت قرار دادن یکی از این دو امر از سوی کشورها همواره باعث شکل-گیری دو نوع سیاست خارجی " امنیت محور" و " توسعه محور" بوده است. ضمن این که دولت هایی که سیاست خارجی توسعه محور داشته اند در افزایش قدرت و تقویت امنیت ملی نیز موفق تر بوده اند، به نظر می رسد که جمهوری اسلامی ایران از ابتدای تاسیس تقریبا یک سیاست خارجی امنیت محور داشته است (البته با درجات مختلف در مقاطع زمانی مختلف ) و در ایجاد توازن بین این دو نوع سیاست کمتر موفق بوده است. این مقاله در پی طرح و ارزیابی این فرضیه است که" ماهیت انقلاب اسلامی ایران و بازتاب آن در محیط پیرامونی ایران، زمینههای امنیتی شدن سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را فراهم نموده است و این خود «توسعه» کشور را با چالش مواجه نموده است". عدم توسعه یافتگی ایران نیز میتواند امنیت کشور را در بلند مدت با مخاطره مواجه نماید. "دولت توسعهگرا"، نیاز وجوبی و حتمی جامعه ایران است چرا که در این کشور، روند توسعه بسیار به تاخیر افتاده است و روند فعلی آن نیز کند است. اگر ایران و نظام اسلامی قصد دارد تا حیات خود را در آینده تضمین کند، بدون تردید باید در مسیر دستیابی به توسعه پایدار گام نهد. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی – تحلیلی است و جنبه کاربردی دارد وبا استفاده از ابزار کتابخانه ای واینترنتی می باشد.
خلاصه ماشینی:
علاوه بر این ، ویژگیهای اصلی یک دولت توسعه گرا در ایران ، معمـولا مشـاهده نمـی - شود؛ ذهن نخبگان معمولا معطوف به مسائل امنیتی و حاکمیتی اسـت و کمتـر مشـاهده میشود که توسعه گرایی در ذهن آن ها نهادینه شده باشد یعنـی توسـعه گرایـی معمـولا جزء افکار حاشیه ای آن ها محسوب مـیشـود؛ دولـت نسـبت بـه بخـش خصوصـی، از استقلال نسبی برخوردار نیست و همواره شاهد نفوذ بخش خصوصی در نظـام دولتـی و آن هم با هـدف تـامین منـافع شخصـی آن هـا هسـتیم و نـه توسـعه ملـی؛ کشـور ایـران کمترتوانسته است که از مواهب نظام جهانی و بین المللی در راستای توسـعه ملـی خـود استفاده نماید و معمولا سیاست خارجی آن در تقابل با نظام جهانی است .
اما اجرایـی شـدن / این اصول در ایران در عمل با مشکل مواجه شده اند که مهم ترین مشکلات را میتوان در موارد زیر جستجو نمود: ١- امنیتی محور بودن تفکر نخبگان اجرایی و نفوذ دیدگاه های ضد توسعه ٢- رویکرد ایدئولوژیک گرایانه به توسعه ٣- فقدان عملگرایی و رویکرد انتزاعی صرف به توسعه ٤- فقدان دیدگاهی جامعه شناسانه در طرح های توسعه ٥- درک نادرست از ناسیونالیسم ٦- فقدان رویکرد بین المللی و جهانی به طرح های توسعه ٧- کم توجهی به جایگاه «مردم » در توسعه در مجموع باید اشاره نمود که ماهیت امنیت محور سیاست خـارجی جمهـوری اسـلامی ایران باعث شده تا حدی ازمیزان انسجام اجتماعی و سیاسی جامعه کاسته شده و اقتـدار اقتصادی دولت در برخی موارد متزلزل شود به گونـه ای کـه تهدیـدات و تحـریم هـای دشمنان خارجی انقلاب میتواننـد وضـعیت اقتصـادی درون کشـور را دچـار بحـران و نابسامانی کند.