چکیده:
دیوان رکنالدین دعویدار قمی تنها اثر فارسی و عربی رکن دعویدار قمی است که در ایران یک بار بهاهتمام علی محدّث تصحیح شده و در سال ۱۳۶۵ به چاپ رسیده است. این مقاله بر آن است تا با بررسی تصحیح علی محدّث و مقایسۀ آن با تنها نسخۀ باقیماندۀ این اثر در کتابخانۀ آستان قدس رضوی، به خط صدرالدین محمد بن محمدعلی معمار اصفهانی، کاستیها و اشکالات این تصحیح را نشان دهد و ضرورت تصحیح مجدد آن را یادآوری کند. در این راستا، افزون بر نسخۀ اصلی مورد استفادۀ علی محدّث، از تذکرهها و نسخ خطی که جستهگریخته به نمونههایی از اشعار رکن دعویدار قمی اشاره داشتهاند، بهره بردیم. انتقادی نبودن تصحیح، افتادگیها، افزونهها و حذفهای بیپشتوانه و برخی اشتباهات فاحش تصحیح از جمله ایراداتی است که بر تصحیح محدّث وارد است. نگارنده این موارد را در دوازده گروه دستهبندی کرده است. این اشکالات بهحدی است که گاه معنی مفهوم ابیات را دگرگون کرده و بهطور کلی با آنچه مؤلف درصدد القای آن بوده، اختلاف فاحشی دارد.
خلاصه ماشینی:
گر دهد بویی از آن طرّه چو شب سـحری نفس صبحدم انـدر گلـوِ خـور شـکند (محدّث : ١١٣) در این مورد ضروری است که کسرٔە زیر «و» در کلمۀ «گلـوِ » نوشـته شـود تـا خـوانش درستی از بیت صورت گیرد: xar –ve –lo –ga ٤ـ١ـ٢ـ گاهی مصحح محترم بدون در نظر گرفتن ویژگـی خطـی کاتـب کـه برخـی از حروف و ضمایر را به واژٔە بعد از آن میپیوندد، و بیتوجه بـه ایـن امـر کـه در بسـیاری از موارد این اتصال موجب بدخوانی و ابهام است ، واژه را همان گونه ضبط میکند.
به زعم نگارنده ، بیت باید به صورت زیر ضبط شود: آن خـــرمن دهـــن از عطـــارد؟ چون ماه دوهفتـه خوشـه چـین اسـت (نسخه : ٢٤٢ محدّث : ١٨١) مصحح با گذاشتن علامت سؤال اذعان میکند که قادر به تصحیح مصراع اول نیست ؛ اما در مصراع دوم واژه ای شبیه «نهفته » بعد از ماه آمده و مصـحح آن را «دوهفتـه » ضـبط کـرده است .
به نظر نگارنده باید بیت به صورت زیر تصحیح شود تا وزن مخدوش نگردد: ز من در تاب وتـب یـک نکتـه بشـنو کــه هــر کــان بشــنود بــر دل نگــارد (نسخه : ٢٥٣، محدّث ٢٠٨) ز آسیب زمین چون سُم اسب تو بخسـت آمد به زمـین تـا کـه برویانـد دسـت مصحح همانند کاتب در مصراع دوم «برو یازد دست » را «برویاند دست » ضبط کرده که معنی خاصی نمیتوان از آن استنباط کرد.