چکیده:
زهیر بن ابی سلمی ربیعه بن رباح المزنی، در عصر جاهلی، حکیمالشّعراء و در میان ائمّه عرب، افضل شاعران بود. او در مدیح و حکمت برجسته بود و وظیفه شعر را تعلیم و هدایتگری میدانست. زهیر عمر خود را در دلسوزی و پند و اندرز و حقگویی و خیرخواهی گذراند و در اشعارش مفاهیم تعلیمی و اخلاقی بهویژه در معانی نکوهش و زهد سخت آشکار است. زهیر با تاثیر از محیط زندگی و شخصیت خود، برترین معیارهای اخلاقی و انسانی را خلق کرده و پرده از رایجترین رذایل برداشته و انسانها را از انجام آن منع کرده است. عظمت مقام سعدی، شاعر نامدار قرن هفتم هجری، در شعر و نثر و اخلاق و حکم آشکار است. سعدی به دلیل انس فراوان با شعر و شاعران عرب و برخورداری از محیط عربی در پی درنگ طولانی در آن سرزمینها، چنان تاثیر پذیرفت که از راه شعر او، شعر فارسی نیز متاثّر شد. این مقاله با بررسی دیوان اشعار زهیر بن ابی سلمی، برخی محاسن و معایب اخلاقی متذکّر در شعر او را تبیین و اشتراکات تعلیمی و مضمونی آن را با شعر سعدی در بخش مواعظ و غزلیّات تحلیل کرده است. یافتههای این پژوهش، دربردارنده آراء مشترک اخلاقی و اجتماعی و ارشادات این دو شاعر است.
خلاصه ماشینی:
در اينجـا بـه نمونه هايي از پژوهش ها اشاره ميشود که جداگانه مضمون تعليمي را در شعر سعدي و زهير، بررسي و يا در تأثيرپذيري سعدي از عربي تحقيق کرده اند: - حکمت در ديوان زهير بن ابي سلمي، پايان نامۀ ارشد دانشـگاه سـمنان (١٣٩٠)، نوشتۀ پرديس اکبرزاده ؛ - دنيا از ديدگاه زهير بن ابي سـلمي، مقالـۀ نجمـه رجـايي و رضـا افخمـي عقـدا (١٣٨٥)؛ - دلالت هاي اسلوب انشا در شعر زهير بن ابي سـلمي، پايـان نامـۀ ارشـد دانشـگاه شيراز (١٣٩١) نوشتۀ سپيده همّتي؛ - مرگ و زندگي در ديدگاه شاعران عصر جاهلي، مقالۀ فهيمـه سـيفي و قـيس آل قيس ؛ - البلاغه في ديوان زهير بن ابـي سـلمي، پايـان نامـۀ ارشـد نوشـتۀ مـوزه يونسـي (١٣٨٩)؛ - تأثير شعر جاهلي عرب بر شعر سعدي، مقالۀ سيّدحسين فاطمي و احسان قبـول ، (١٢-٢٠١١)؛ - تأثيرپذيري سعدي از معلّقۀ امرئالقيس ، مقالۀ تورج زينيوند و زينب منوچهري، (١٣٩٤)؛ - تأثير شعر عربي بر آثار سعدي و شعر فارسي بعـد از او، جعفـر مؤّيـد شـيرازي، (١٣٥٣)؛ - نگاهي به انديشه هاي اجتماعي و سـجاياي اخلاقـي سـعدي، سـيّدمحمّد ثقفـي، (١٣٧٥)؛ - سفارش هاي اخلاقي در کلّيات سعدي با رويکرد به قـرآن و نهـج البلاغـه ، رضـا موسيآبادي و بتول فخراسلام ، (١٣٩٥)؛ - سعدي، معلّم اخلاق ، رضا مصطفوي، (١٣٦٩)؛ - نگاه شرق شناسان روس بر ايده هـاي تربيتـي مفـاخر علـم و ادب ايـران ، افشـين رستمي و حسين غلامي، (١٣٨٨).