چکیده:
اسلامیسازی علوم و تحول در اندیشهی دینی، ازجمله دغدغههای مهم امروزی متفکران اندیشهی اسلامی میباشد. در بحث اسلامیسازی علوم چالشها و بحرانهای متعددی وجود دارد مانند بحث از روش اسلامیسازی علوم، ضرورت و امکان تحقق علم دینی و... یکی از سوالهای موجود، گفتمانها و رویکردهایی میباشد که برای تحقق علم دینی در تاریخ اندیشه اسلامی تلاشهایی داشتهاند که در این پژوهش به تبیین و معرفی این رویکردها پرداختهشده است. رویکردهای موجود در دو گفتمان عربی و فارسی پیجویی شده است. در گفتمان عربی تحقق علم دینی، رویکردهایی چون «فقه الامه»، «فقه الجماعه»، «فقه المجتمع» و «فقه الاجتماع» بررسیشده است. در زبان فارسی نیز گفتمانهای «فقه حکومتی»، «علم دینی» و در پایان نیز «نظامسازی فقهی» مورد تاکید قرارگرفتهاند.
خلاصه ماشینی:
2. بازشناسی مفاهیم و اصطلاحات موجود در منظومه علوم انسانی-اسلامی همانطور که مطرح شد، درصدد هستیم که مفاهیم، اصطلاحات و رویکردهای موجود در بحث علوم اسلامی و اسلامیسازی معرفت را بررسی کنیم و این پیجویی را در دو گفتمان عربی و فارسی تحقق خواهیم بخشید و تبیین خواهیم کرد که در جهان عرب و همچنین ادبیات علمی متفکران فارسی، چه رویکردها و ادبیاتهایی در بحث علم دینی وجود دارد.
فقه الامه اصطلاح «فقه الامه» را میتوان از اولین واژگان و اصطلاحات موجود در ادبیات علمی عربی یافت که دلالت بر تجددخواهی و تحول در نوع نگرش به فقه و دامنه و محدودهی آن دارد و صاحبنظران عرب نیز مدعی هستند که باید فهم دقیقی از «فقه آلفرد» و «فقه الامه» داشت و تصور دقیق و روشن از محدودهی این دو نداشتن، باعث بروز مشکلات عدیده شده است<FootNote No="69" Text="«إن کثیرا من مشکلاتهم تتمثل فی تعاملهم مع فقه الأمة من خلال منظور فقه آلفرد»"/> (طلحة محمد المسیر، 1432: صص 59-60)؛ گفتمان «فقه الامه» را میتوان ازجملهی اولین نظریاتی تلقی کرد که بین فقه فردی و اجتماعی تفکیک کرده است؛ در تعریف فقه فردی آوردهاند «فقهی که به بیان احکام تکلیفی و وضعی انسانها ازآنجهت که فردی است میپردازد»<FootNote No="70" Text="«والمقصود بفقه آلفرد الفقه الذی یهتم ببیان الأحکام الشرعیة للمکلف باعتباره فردا»"/> (علی جمعه، 2008) و مراد از فقه الامه «فقهی است که به تمام جوانب حیات انسان از علم و دانش گرفته تا نیازهای فردی و اجتماعی و ارتباطی انسان توجه میکند»<FootNote No="71" Text="http://www.