چکیده:
در ادبیات تعلیمی نیز همانند هر نوع ادبی دیگر ارتباط و تناسب بین صوت حروف و مضمون اهمیت زیادی دارد. نحوه استفاده از واجها در کلام یک اثر نقش بسیار مهمی در آفرینش آن و بیان مقصود گوینده ایفا میکند. واجهای یک نوع ادبی زبان خاص، از لحاظ اصوات، چگونگی ایجاد معنا و نحوه قرارگرفتن در کنار هم میتواند به غنای آن نوع ادبی بیفزاید؛ بنابراین به کارگیری واجها در انواع مختلف ادبی یکسان نیست و استفاده از برخی همخوانها در مقابل دیگر همخوانهای زبان میتواند در هر نوع ادبی نقشی بهسزا داشته باشد و مخاطب خود را آنطور که باید برانگیزاند. پژوهش حاضر ضمن بیان اهمیت واج در کلام به بررسی همخوانها، واکها و توازن واجی در زبان ادب تعلیمی به خصوص آثار حافظ، سعدی (بوستان و گلستان) و ناصرخسرو پرداخته است و نه تنها به کمیت کاربرد همخوانها و واکها نظر دارد بلکه دلیل استفاده بیشتر برخی واجها به نسبت واجهای دیگر را نیز بازگو کرده است و از این طریق تلاش شده است میزان نقش و تاثیرگذاری برخی واجها در انتقال مفاهیم اخلاقی و اندرزگونه به مخاطب تعلیمی اثبات شود.
خلاصه ماشینی:
پـژوهش حاضـر ضمن بيان اهميت واج در کلام به بررسي همخوانها، واکها وتـوازن واجـي در زبـان ادب تعليمي به خصوص آثار حافظ ، سعدي (بوستان و گلستان ) و ناصرخسرو پرداختـه است و نه تنها به کميت کاربرد همخوانها وواکها نظر دارد بلکه دليل اسـتفاده بيـشتر استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه علامه طباطبايي a-a-vafaie@gmail.
پژوهش حاضر ضمن توجه به برخي ابيات تعليمـي و برگزيـدن آنهـا بـه صـورت کاملاًسليقه اي (زيرا مفهوم تعليمي، مفهمومي انتزاعي و شخصي است و ممکـن اسـت گفتاري از نظر شخصي تعليمي به شمار آيد، در حاليکه ديگر افراد منکر تعليمي بـودن آن شوند)، به بررسي درصدي واکها، نوع کاربرد و تکـرار آنهـا مـيپـردازد و در پـي پاسخ گويي به اين پرسش است که کاربرد واجها در زبـان تعليمـي چگونـه بـوده، چـه تأثيري در بيان نويسنده داشته اند؟؛ از ايـن رو اگرچـه مطالعـه واجآرايـي را در مباحـث زبانشناسي به وضوح ميتوان مشاهده کرد اما با توجه به اين مطلب که تـاکنون چنـين پژوهشي در ادب تعليمي و نحوه بيان شاعران يا نويسندگان صورت نگرفتـه اسـت ، در اين مقاله به اين مهم پرداخته شده است .
مي توان گفـت ايـن تکـرار بسامد کمتري نسبت به ديگر موارد بررسي شده در ادب تعليمي دارد: گفت آسان گير بر خود کارها کز روي طبـع سخت ميگيرد جهان بر مردمان سخت کـوش (حافظ ، ١٣٦٩: ٣٨٧) در اين بيت تکرار واژه «سخت » به عنوان يک هجاي کشيده مي توانـد نـوعي تهديـد براي مخاطب باشد.