چکیده:
اثبات وصیت به عنوان آخرین اراده موصی که تکلیف برخی اموال در آن مشخص شده دارای اهمیتی فراوان است. یکی از ارکان اصلی اثبات وصیت، شهادت گواهان میباشد که گواهان باید شرایطی را دارا باشند از جمله اینکه شاهد دارای بلوغ، ایمان، عدالت و عقل باشد، برای شهادت در وصیت بر امور مالی اقلاً یک شاهد مرد یا دو زن به ضمیمه سوگند مدعی وجود داشته باشد و کمتر از آن چیزی اثبات نمیشود. در فقه با توجه به ماهیت وصیت، این شرایط مشمول استثنائاتی میشوند. شرط ایمان و تعدد شهود در شرایطی میتواند رعایت نشود که این توجه به حفظ حقوق اشخاص در هیچ یک از قوانین ایران و ایالات آمریکا دیده نمیشود. بررسی متون فقهی نشان میدهد که در مواردی که مسلمانی یافت نشود شهادت غیرمسلمانان نیز قابل قبول است، همچنین شهادت به نسبت گواهان موجود تبعیضبردار بوده و با وجود یک شاهد نیز، ربع وصیت اثبات میشود؛ در حقوق آمریکا نیز در حالات استثنایی، پذیرش دو شاهد در وصیت غیرکتبی تحت شرایط خاصی پذیرفته میشود.
خلاصه ماشینی:
نراقی، ١٤١٥ : ١١) اگرچه مواردی نیز وجود دارد که شرایط را افزایش داده اند اما اگر توجه شود روشن میگردد که آنچه به عنوان شرایط شهود اضافه شده است همان هایی است که به عنوان شرایط شهادت و یا موانع شهادت در کتب دیگر مورد اشاره قرار گرفته است و تنها تفاوت در اسلام و ایمان هست که در مورد آن اختلافی در میان فقها وجود دارد مبنی بر این که گواهی غیرمسلمان و غیرمؤمن در شرایطی پذیرفته شود و یا اساسا پذیرفته نشود.
لذا با توجه به تمامی این موارد و آنچه فقها و مفسرین ذکر کرده اند در اینجا مراد از غیرکم ، غیرمسلمانان است که شهادت ایشان در وصیت پذیرفته میشود اما گستره پذیرش شهادت غیرمسلمانان تا کجاست و آیا شهادت همه غیرمسلمانان قابل قبول است و یا تنها گواهی برخی از آنها مورد قبول قرار خواهد گرفت ؟ هم چنان که بیان شد آیه به طور مطلق غیرمؤمنان را آورده است اما این اطلاق در روایات و کلام فقها به این صورت پذیرفته نشده است به طوری که در روایات متعددی غیرکم به اهل کتاب تعبیرشده و گفته شده قرینه مقام و ذوقی که از کلام خدا مستفاد میشود و نیز از روایات مستفیضی که این اطلاق را قید میزنند برداشت میشود که مقصود از غیرمسلمان ، اهل کتاب یعنی یهودی و نصرانی است (الخوئی، ١٣٩٥: ٣٤٥.
ماده (٢٨٤) قانون امور حسبی ١٣١٩ ایران تقریبا همان شرایط مقرر ایالات آمریکا را ذکر کرده است و سپس در ماده (٢٩١) هر وصیت دیگری را باطل 1 Connecticut General Statutes § 45a-250, et seq (2014).