چکیده:
ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی دوﻟﺖ ﺻﻔﻮﯾﻪ و ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺎ دوﻟﺖﻫﺎی ﻓﺮﻧﮕﯽ، ﺑﺎب ﻣﺮاودات و داد و ﺳﺘﺪﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﻣﻐﺮبزﻣﯿﻦ رو ﺑﻪ ﻓﺰوﻧﯽ ﮔﺬاﺷﺖ. ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﯾــﻦ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﻪﺗﺪرﯾﺞ ﮔﺮوهﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ، ﻫﯿﺌﺖﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ راﻫﯽ اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ. در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻫﯿﺌﺖﻫﺎی ﻣﺒﻠﻐﯿﻦ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻧﻘﺸﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ و ﮐﺎرﮐﺮدی ﭼﻨﺪﮔﺎﻧــﻪ داﺷﺘﻨﺪ. اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ از ﻓﺮﻗﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿــﮏ ﺑﻮدﻧــﺪ و ﺗﺤــﺖ ﺣﻤﺎﯾــﺖ ﭘــﺎپ و ﭘﺎدﺷــﺎﻫﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ در راﺳﺘﺎی ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ آﻧﺎن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ. در ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺣﺎﺿــﺮ ﺳــﻌﯽ ﺑــﺮ آن اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺰاشﻫﺎی ﻣﺮﺑــﻮط ﺑــﻪ ﺣﻀــﻮر و ﻓﻌﺎﻟﯿــﺖ ﻣﺒﻠﻐــﺎن در اﯾﺮان، ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ، ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﺳﻨﺎد و ﮐﺘﺎبﻫﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺣﻀﻮر ﻣﺒﻠﻐﺎن ﻣﺴﯿﺤﯽ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آنﻫﺎ در ﻋﺮﺻﮥ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺠﺎری اﯾﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد. ﻣﻘﺎﻟــﻪ ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺒﻠﻐﯿﻦ ﻣﺴﯿﺤﯽ در درﺑﺎر و ﻧﻘﺶ آنﻫﺎ در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮی را ﻧﯿــﺰ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس، ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺳــﺎل ﮔــﺮوه-ﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ، ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﭘﺎپ و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ اروﭘــﺎﯾﯽ و در راﺳــﺘﺎی ﻣﻨــﺎﻓﻊ ﻣــﺬﻫﺒﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ آﻧﺎن ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ. ﮐﻤﺎاﯾﻨﮑﻪ ﺣﻀﻮر و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺒﻠﻐﺎن ﻣــﺬﻫﺒﯽ در ﻋﺼــﺮ ﺻــﻔﻮﯾﻪ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺠﺎری ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد.
خلاصه ماشینی:
با افزایش ارتباط با اروپا، بهتدریج گروههای متعددی از اروپاییان در قالب نمایندگان سیاسی، هیئتهای مذهبی و بازرگانی راهی ایران شدند و زمینهساز انعقاد معاهدات سیاسی و تجاری با دولتهای اروپایی اسپانیا، آلمان، جمهوری ونیز، روسیه، فرانسه و ...
در این میان هیئتهای مبلغین مذهبی نقشی قابلتوجه داشتند و کشورهای کاتولیک اروپایی همواره در پی آن بودند تا موافقت دولت صفویه را برای فعالیت این مبلغین فراهم آورند؛ زیرا گسترش مسیحیت نقش موثری در نفوذ بیشتر و تحکیم سلطۀ سیاسی و اقتصادی آنان داشت.
رقابت میان کشورهای اروپایی برای حضور در دربار صفوی منجر به تعدد این هیئتها گردید و گروههای مختلفی در پی حضور در عرصۀ سیاسی، تجاری و مذهبی از کشورهای اسپانیا (پرتغال)، ایتالیا و فرانسه راهی ایران شدند.
این گروههای مذهبی، تحت حمایت پاپ و پادشاهان کاتولیک اروپایی و در راستای منافع مذهبی و سیاسی آنان فعالیت و اخبار و تصمیمات دربار اصفهان را به پاپ و دول اروپایی گزارش میکردند.
حضور و فعالیت مبلغان مذهبی در عصر صفویه از همان ابتدا با فعالیتهای سیاسی و تجاری همراه بود و این مسئله را بهخوبی میتوان از گفتههای فرستادۀ آلبوکرک به دربار شاه اسماعیل در سال 921 ق.
شاهان صفوی نیز که در پی آن بودند روابط خود را با کشورهای اروپایی در راستای اهداف مشترک سیاسیـاقتصادی افزایش دهند، سیاست آزادی و تسامح مذهبی را نسبت به مسیحیان در پیش گرفتند و مبلغان مسیحی اجازه یافتند در اصفهان و سایر شهرهای مسیحینشین به تبلیغ و انجام مراسم مذهبی بپردازند.