چکیده:
در دهه های اخیر، روند مهاجرت ایرانیان و به ویژه نویسندگان و نشر آثار مهاجران شکل ویژه ای یافته است. حضور نویسندگان و شعرا در خارج از کشور و تولید متن ادبی، گرایش ها، جریان ها و رویکردهای ادبی خاصی را در بیرون از مرزهای کشور پدید آورده است. آثار ادبی برون مرزی با عنایت به شاخصه ها و ویژگی هایی که برخی از منتقدان برشمرده اند، تعابیر متفاوتی دارد. مسئله نویسنده و چگونگی رفتن یا زمان بودن او در خارج از کشور و محتوای اثر او از دلالت های مهمی تلقی می شود تا کاری ذیل عنوان خاصی تعریف و طبقه بندی گردد. همچنین داستان نویسی برنمرزی در جریانهای مشخصی قابل دسته بندی است. در مقاله حاضر داستان نویسی مهاجرت ایرانی، در قالب جریان های عمده سیاست محور، هویت محور و داستان نویسی زنان تحلیل شده است. داستان نویسی سیاسی در دهه 60 و تا اواسط دهه 70 پربسامدترین جریان است. این جریان زیر سایه گروه ها و فعالیت های سیاسی پدید میآید و به مسئله انقلاب و مسائل پیرامون آن توجه می کند. از نیمه دهه 70 به بعد جریان هویتاندیش غلبه می یابد. در این جریان مضامینی نظیر تفاوتهای سرزمین مادری و سرزمین دیگری و نحوه مواجهه مهاجران با دنیای جدید در قالب روایت های هویت اندیش برجسته میشود. نویسندگان زن نیز در مهاجرت بسیار بوده اند و در حوزه داستان، با نگاهی زنانه به روایت زندگی زنان مهاجر و مسائل آنها پرداخته اند. در داستان نویسی زنان نحوه مواجهه زن با دنیای جدید و نیز مسائل آنها در جامعه ایران از موضوعات عمده روایت هاست.
خلاصه ماشینی:
جریانشناسی ادبیات داستانی مهاجرت ایرانی * حسین قربانپور آرانی ** رضا شجری *** مهدی سعیدی چکیده در دهه های اخیر، روند مهاجرت ایرانیان و به ویژه نویسندگان و نشر آثـار مهـاجران شکل ویژهای یافته است .
بنـابراین پس از انقلاب اسلامی ، جریان ادبی نویسندگان مهاجر، شاخه تنومندی از ادبیات معاصـر بوده است و در کنار آثار منتشرشده در داخل ، قابل ذکر، توجه و تحلیل اسـت .
برای مثال حسن میرعابـدینی (١٣٨٣) در کتاب صد سال داستان نویسی ایران و در جلدهای سوم و چهـارم، بخـش هـایی را بـه تحلیل جریانشناسانه ادبیات داستانی مهاجرت اختصاص داده است .
بهـروز شـیدا کتابهای دیگری نیز منتشر کرده است که در بخش هایی از آنهـا، تحلیـل هـایی دربـاره برخی از آثار ادبی مهاجرت (شعر و داستان) وجود دارد.
همچنـین نویسـنده ایـن مقالـه در طـرح پژوهشی «نقد و تحلیل ادبیات داستانی مهاجرت و سنجش نسبت آن بـا هویـت ایرانـی » (١٣٩٦) با روش تحلیل گفتمان موضوع هویت ایرانی را در متن برخـی از آثـار داسـتانی فارسی (چهار رمان و دو داستان کوتاه) بررسی کرده است .
حـورا یاوری با اشاره به مفهوم «ادبیات پساانقلابی » در خارج از کشور بر آن است کـه اساسـا پـس از انقلاب سال ١٣٥٧، بسیاری از نویسندگـان نامـدار و یـا کسـانی کـه در خـارج شـهرت نویسندگی یافتند، به گونه ای اختیاری و یا اجباری میهن خود را ترک کردند و تجربه هـای مهاجرت را در نوشته های خود به کار گرفتند و ادبیـات مهـاجرت و تبعیـد بـر پایـه تقابـل دوقطبی میهن و تبعید، بر زمینه جنگ و انقلاب نوشته می شود (یاوری، ١٣٩١: ١١٥).