چکیده:
نشانه شناسی تقابل های دوگانه، بررسی شبکه عناصر نشانه ای حاضر یا غایب در متن است که به طور پیدا و پنهان در تقابل با یکدیگر قرار می گیرند و از طریق تقابل با یکدیگر قابل تفسیر یا قابل فهم می شوند. اگرچه این بررسی، امری نسبی است و با قلمرو فرهنگ هر خوانشگر متن ارتباط دارد، کشف روابط نهفته در دل تقابل ها حاکی از نظام پیچیده تری است. کتمان اسرار عشق در عرفان، اصل بنیادینی است که در تقابل با پرده دری های عشق، ما را به تحلیل نشانه شناختی تازه رهنمون می شود. تحلیل نشانه شناسی حکایت دختر کعب از الهی نامه عطار و درک نشانه شناختی معانی این حکایت، در گرو لحاظ کردن لایه های مختلف روایی و زبانی آن است. محور ترجیحی در بررسی این حکایت دو رمزگان «رازداری» و «افشاگری» است. در این پژوهش بر اساس دیدگاه انسان شناسی عرفانی عطار، تنش مدام بین این دو رمزگان بر بنیاد یک ماجرای عاشقانه در متن منظوم عارفانه، سه گونه تقابل شخصیتی، زیبایی شناختی و معنایی را به تثبیت می رساند و طرح اسباب استکمال روحی و درونی و تحول شخصیت در عرفان به انجام می رسد. این مقاله با روشی توصیفی- تحلیلی و رویکرد ساخت گرا به بررسی نشانه شناسی «تقابل های دوگانه» و واکاوی این تحول بر شالوده سرگرایی عرفان می پردازد.
خلاصه ماشینی:
دربارة حکایت «دختر کعب » مقـاله هایی با عنوان «بررســـی دو ســـبک فکری در حکایت رابعه و بکتاش » (قدیری یگانه ، ١٣٨٩) و «کارکرد روایی نشـانه ها در حکایت رابعه از الهینامۀ عطار» (بتلاب اکبر آبادی و رضـی، ١٣٩٢) نگاشته شـده که مقالۀ اخیر به تحلیل نشـانه شناختی حکایت «دختر کعب » از طریق تباین در عناصر دو رمزگان قدرت و عشـق پرداخته اسـت اما تا جایی که نگارنده جسـتجو کرده اسـت ، نشـانه شـناسی تقابل های دوگانه با موضوع این مقاله پیشینه ای ندارد.
حکایت عاشـقانۀ «دختر کعب » در مثنوی الهینامۀ عطار حاوی معانی ضـمنی و مفاهیم باارزشی در حوزة تقابل با محوریت رمزگان های «رازداری» و «افشــای راز» اســت که نوع نگاه و درک نویســنده و گوینده را به ما منتقل میکند و به القای بهتر مفهوم تحول شـخصـیت در عرفان از مسـیر کتمان اسرار با رویکرد به بیان ناپذیری تجارب عرفانی میپردازد.
چـو یـوســـف بـود گـویـی در نـکـویـی خـود از گـوی زنـخـدانـش چـه گـویـی ز گـویـش تـا بـه کـی بـیـهوش بـاشـــم چـو در گـوی آمـدم خـامـوش بـاشــــم (عطار نیشابوری، ١٣٩٢: ٣٧٣-٣٧٤) نمودار انواع تقابل های دوگانه در حکایت دختر کعب با محوریت رمزگان های رازداری و افشای راز زیبایی شخصیتی معنایی شناختی انسانی حیوانی مکمل فعل ضمنی ٤- نتیجه گیری در زبان ســرگرای متون عارفانه ، یکی از شــگردهای هنری برای وســعت بخشــیدن به لایه های فکری ضـمنی، کاربرد تقابل های دوگانه است .
این پژوهش با بهره گیری از موضــوع تقابل ها در زبان ، به بررســی تقابل ها با محوریت رمزگان های رازداری و افشـاگری در زبان و بیان عطار در حکایت دختر کعب پرداخته اسـت .