چکیده:
نوجوانان، سرمایهی اصلی هر جامعهای محسوب میشوند که در پویایی و تداوم حیات نظام اجتماعی و رشد و توسعهی همهجانبهی آن، نقش بسزایی دارند؛ از طرفی، مسألهی بزهکاری این قشر میتواند یک مانع جدی در راه شکوفایی استعدادهای فردی و توسعه و ترقی قلمداد شود. بنابراین مطالعهی حاضر با هدف شناخت سهم عوامل ساختاری یادگیری اجتماعی در تبیین بزهکاری نوجوانان مناطق حاشیهنشین شهر تبریز نگاشته شده است.روش تحقیق مورد استفاده در پژوهش حاضر پیمایش است و جامعهی آماری پژوهش شامل نوجوانان پسر 14- 19 سال به تعداد 53866 نفر شهر تبریز بوده که از این تعداد 320 نفر از طریق نمونهگیری هدفمند به عنوان نمونهی نهایی انتخاب شدهاند. همچنین برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزارهای SPSS و LISREL استفاده شده است. نتایج آزمون همبستگی متغیر بزهکاری نوجوانان با متغیرهای مستقل ساختاری یعنی آنومی اجتماعی، بیسازمانی اجتماعی، سن، پایگاه اجتماعی و اقتصادی و ساختار خانواده معنادار نبوده است؛ اما با ابعاد یادگیری اجتماعی یعنی تعاریف مثبت از مذهب(18/0-= R)، تعاریف مثبت از قانون(17/0-= R) و شانس دستیابی به اهداف مثبت (18/0-= R) معکوس؛ ولی با تعاریف خنثی از عمل بزهکارانه (301/0r=)، بزهکاری دوستان (636/0= R)، افسردگی (14/0= R)، روابطی منفی با والدین (209/0= R) مثبت بوده است. نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیونی بزهکاری نشان داد که از بین ابعاد یادگیری اجتماعی، بُعد بزهکاری دوستان بیشترین تأثیر را بر بزهکاری نوجوانان داشته است و تمام متغیرهای باقی مانده در این مدل، 32 درصد از واریانس این متغیر را تبیین نمودهاند؛ همچنین در مدل معادلات ساختاری، متغیرهای ساختاری نظری (آنومی اجتماعی و بی سازمانی اجتماعی) به عنوان علل دور، سبب فضاسازی بر روی یادگیری اجتماعی بزهکاری میشوند و فضای یادگیری اجتماعی نیز به عنوان علل نزدیک بزهکاری و کجروی تولید میکند.
خلاصه ماشینی:
نتایج آزمون همبسـتگی متغیـر بزهکـاری نوجوانـان بـا متغیرهای مستقل ساختاری یعنی آنومی اجتماعی، بیسازمانی اجتماعی، سن ، پایگـاه اجتمـاعی و اقتصادی و ساختار خانواده معنادار نبوده است ؛ اما با ابعاد یادگیری اجتماعی یعنی تعاریف مثبت از مذهب (٠/١٨-= R)، تعاریف مثبت از قانون (٠/١٧-= R) و شانس دستیابی بـه اهـداف مثبـت (٠/١٨-= R) معکوس ؛ ولی با تعاریف خنثی از عمل بزهکارانه (٠٣٠١=r)، بزهکاری دوسـتان (٠/٦٣٦= R)، افسردگی (٠/١٤= R)، روابطی منفی با والـدین (٠/٢٠٩= R) مثبـت بـوده اسـت .
نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیونی بزهکاری نشان داد که از بین ابعاد یـادگیری اجتمـاعی، بعد بزهکاری دوستان بیشترین تأثیر را بر بزهکاری نوجوانان داشته است و تمام متغیرهای بـاقی مانده در این مدل ، ٣٢ درصد از واریانس این متغیر را تبیین نموده اند؛ همچنین در مدل معادلات ساختاری، متغیرهای ساختاری نظری (آنومی اجتماعی و بی سازمانی اجتماعی) بـه عنـوان علـل دور، سبب فضاسازی بر روی یادگیری اجتماعی بزهکاری میشوند و فضای یادگیری اجتمـاعی نیز به عنوان علل نزدیک بزهکاری و کجروی تولید میکند.
احتمال افـزایش درگیـری افـراد در رفتـار بزهکارانـه و کاهش سازگاری آنها با هنجارهای جامعه زمانی است کـه فراوانـی معاشـرت بـا افـرادی دارند که رفتار مجرمانه و بزهکارانه دارند و تعاریف مورد توافق بـا آن رفتـار را تحمیـل میکنند که نسبت بیشتر این تعاریف در درون شخص انباشته شده و یا بـه طـور نمـادین الگوهای جرم و انحراف را به صورت خاموش در خود ذخیره ساخته و در موقعیت هـای تمییزدهنده ی رفتار (که در گذشته به دست داده شده اسـت و در موقعیـت هـای حـال و آینده فرد پاداش بیشتر از تنبیه را برای آن رفتـار پـیش بینـی مـیکنـد) مطلـوب توصـیف میشود (اکرز، ٥٠:١٩٨٨).