چکیده:
«روزها»، سرگذشت زندگی محمّدعلی اسلامی ندوشن است که در چهار جلد با نثری شیوا و ادبی نوشته شده است. نثر اسلامی ندوشن در «روزها»، همچون کلام او در وقت سخن گفتن طنین خاصّی دارد؛ در برخی جملهها، تلفّظ برخی واژهها و ترکیبات بسیار گوشنواز است و تعداد درنگهای بعد از «واحدهای آهنگین» قابل توجّه است. ساختار جمله و واژگان در «روزها» نمایانگر آن است که اسلامی ندوشن از شیوههایی بهره برده است تا آهنگ کلامش برجسته و دلنشین شود. در این مقاله با روش تحلیل و توصیف نشان داده میشود که در «روزها»، از واژههایی بهره برده شده است که ظرفیّت آفرینش موسیقی کلام را در حدّی فراتر از واجآرایی و در مواردی نزدیک به مرزهای نظم عروضی دارد. شگرد دیگری که اسلامی ندوشن برای رونق آهنگ کلام از آن بهره برده است توجّه به «درنگ» و تغییر جای «تکیه» است؛ چنانکه خواننده آهنگ تازهای از عبارات این کتاب میشنود. در این مقاله گزینش واژگان به عنوان عامل موسیقی ساز و «تکیه» و «درنگ» به عنوان دو عامل که در لحن و آهنگ کلام مؤثّر واقع شدهاند بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
این کتاب سبکی منحصربه فرد دارد و خواننده با شنیدن آن مـی پنـدارد کـه گویا گوینده اغلب پس از بیان یک یا چند واژه یا ترکیـب درنـگ کـرده و بـرای مؤکـد کردن برخی از واژه ها و ترکیبات ، تأملی در انتخـاب واژه و تغییـری در ترتیـب اجـزای جمله داده و پایان جمله ها را نیز با تأکید لفظی بیشتری ادا کرده است - که شـاید یکـی از عوامل آن تأثیر زندگی در فرانسه و آشنایی با زبان فرانسه باشد- در این مقاله برخـی عوامل افزایش درنگ بعد از «واحدهای آهنگین »، برجستگی «تکیه » و نیز سبب گـزینش برخی از واژه های پرکاربرد در« روزها» که فایدة بلاغی دارد و موسیقی نثر را می افزایـد، بررسی می شود.
»(روزها، ج ۱، ص ۹۱) نویسنده می توانسته «پیشرو» را به جای «پیشروانه » و «کاسب » را به جای «کاسـبانه » و «روستایی وار» را به جای «روستائیانه » به کار برد، پس به چه دلیل پسوند «انه » بـه ایـن واژه ها افزوده شده است ؟ اگر کلماتی که با پسوند «انه » ساخته شده است تقطیع هجایی شود و هجـای کوتـاه پایان آن را نیز چنانکه در پایان مصراع ، بلند محسوب می شود بلند فـرض گـردد، واژه - های ساخته شده با این پسوند نظم هجایی دارد: کاسبانه : - U - - (فاعلاتن )، شادکامانه : - U - - ، - (فاعلاتن فع )، پیشروانه : - U - - ،- (فاعلاتن فع )، روستائیانه : - U - -، - - (فاعلاتن فع لـن )، خانمانـه : - U - - (فاعلاتن )، خودنمایانه : - U - - ، - (فاعلاتن فع )، خامشانه : - U - - (فاعلاتن ) چنانکه ملاحظه می گردد، کاربرد این واژه هـا بـا پسـوند «انـه »، آنهـا را دارای نظـم عروضی کرده است و با توجه به اینکه این کلمات اغلب «نقطة اطلاع » جملـه یـا دارای تکیة جمله هستند، تلفظ آهنگین آنها در جمله قابل توجه است ، اما اگـر نویسـنده ایـن کلمات را به صورتی که در زبان معیار به کار می رود: کاسب (- - )، پیشرو(-U -) به کار می برد به سبب کوتاهی رکن عروضی ، خواننده موسیقی آن را حس نمی کرد.