چکیده:
طی دهه های اخیر وقوع مخاصمات داخلی رو به افزایش است . یکـی از طـرفین ایـن نـوع مخاصمات ، گروه های شورشی و مسلح معارض هسـتند کـه بعضـا هـم ممکـن اسـت ماهیـت تروریستی داشته باشند. این گروه ها در بیشتر موارد خود را پایبند به هیچگونه مقرراتی ندانسته و به راحتـی قواعـد و مقـررات بشردوسـتانه را نقـض مـینماینـد.این در حـالی اسـت کـه از منظرحقوق بشردوستانه حاکم بر مخاصمات داخلـی، طـرفین ایـن نـوع مخاصـمات ، یکسـری تکالیف و تعهداتی را در ارتباط با حمایت از غیرنظامیان ، نوع ابـزار و ادوات جنگـی و اعمـال روش های جنگی بر عهده دارند. به گونه ای که نقض جدی این تعهـدات مـیتوانـد منجـر بـه تحقق مسئولیت بین المللی آن ها شود. از اینرو در مخاصمات داخلـی، شورشـیان و گـروه هـای مسلح مخالف دولت ، همانند نیروهای حکـومتی مکلـف بـه رعایـت قواعـد و اصـول حقـوق بشردوستانه مرتبط با مخاصمات مسلحانه داخلی همچون مـاده ٣ مشـترک و پروتکـل الحـاقی دوم میباشند. در این مقاله به روش تحلیلی و توصیفی نشان خواهیم داد که عـلاوه بـر مبـانی نظری، مبنای حقوقی تعهدات گروه های شورشی و مسلح معـارض ، از منـابع مختلـف حقـوق بشردوستانه حاکم بر مخاصمات داخلی و دیگر اسناد بین المللی مربوطه ، قابل استنباط است .
خلاصه ماشینی:
4. Porotocol Additional to the Geneva Conventions of Agust 1949 and Relating to the Protection of Victimes of Non-International Armed Conflicts of Des 1977 تسلطی بر بخشی از قلمرو دولت طرف مخاصمه پیـدا کـرده کـه امکـان اعمـال قواعـد بشردوستانه مربوطه را بدست آورد.
جمشید ممتاز و امیرحسین رنجبریان ، پیشین ، ص ٤٠ ماده ٣ مقرر میدارد؛ در مواردی که مخاصمه جنبه بین المللی نداشته باشد و در قلمرو یکی از دولت هـای معظم متعاهد رخ دهد، هر طرف مخاصمه متعهد میگردد تـا حـداقل مقـررات ذیـل را بکار بندد: ١ـ با کسانی که مستقیما در جنگ شرکت ندارند از جمله اعضای نیروهای مسـلحی که سلاح خویش را بر زمـین گذاشـته انـد و افـرادی کـه بـه علـت بیمـاری، جراحـت ، بازداشت یا هر علت دیگری مخاصمه را ترک کرده اند، در همه شرایط ، بدون هیچگونـه تبعیض ناروا، بر مبنای نژاد، رنگ ، مذهب یا عقیده ، جنس ، تولد یا ثروت و یا هر معیـار مشابه دیگر، با اصول انسانیت رفتار شود.
در خصوص الزام آور بودن مفاد پروتکل الحاقی دوم نسـبت بـه گـروه هـای مسـلح مخالف و معارض و همینطور گروه های تروریستی که شرایط مندرج در بنـد ١ مـاده ١ پروتکل را دارا نیستند میتوان گفت که به فرض عـدم تحقـق کلیـه شـروط منـدرج در پروتکل الحاقی، باز هم شورشیان یا تروریست ها، متخاصم تلقی و اعمال خصمانه آن ها مصداقی از یک درگیری مسلحانه غیر بین المللی بوده که در این صورت مشمول ماده ٣ مشترک و دیگر قواعد و عرفیهای بشردوستانه حاکم بر مخاصمات داخلی میشوند.