چکیده:
قرآن کریم سند استوار و معجزه بلامنازع ختم رسالت است. زیبایی کلام وحی در چارچوب زبان قرآن قابل نمایش است و صورت ظاهری کلمات، نمایشگر حالت درونی آیات است که کارکرد بلاغی عبارات را به دقیقترین وجه در قالب قواعد عرب تجزیه نموده است. بررسی حروف جاره به عنوان جزئیترین قسمت نحوی زبان عرب، که استقلالش در کنار کلمات دیگر حفظ میشود، شبکه ارتباطی ظریفی را در این کلام بیبدیل به نمایش میگذارد. حرف جر لام نمایشگر یک معنای خاص برای متعلق خویش است و نیابت حروف جاره از یکدیگر یک ظرافت بلاغی است که تنها در کاروان استعاره و تضمین تعریف نمیشود و نمیتوان گفت که حروف در جای وضع نشده خویش ایفای نقش میکند، بلکه حروف در صورت نیابت از یکدیگر، اجرای کارکرد بلاغی جمله را به عهده میگیرند تا از لطائف حروف جاره برای رساندن پیام معنا و حساسیت نحوی کلام قرآن صحبت نمایند. تشخیص حقیقت یا مجاز بودن معانی حرف جر لام و ارتباط این حرف با متعلّقهایش از جمله دستاوردهای این پژوهش است که با هدف فهم دقیقتر مفاهیم و معارف قرآنی و اثبات اعجاز بلاغی قرآن انجام پذیرفته است.
خلاصه ماشینی:
حرف جر لام نمایشگر یک معنای خاص برای متعلق خویش است و نیابت حروف جاره از یکدیگر یک ظرافت بلاغی است که تنها در کاروان استعاره و تضمین تعریف نمیشود و نمیتوان گفت که حروف در جای وضع نشده خویش ایفای نقش میکند، بلکه حروف در صورت نیابت از یکدیگر، اجرای کارکرد بلاغی جمله را به عهده میگیرند تا از لطائف حروف جاره برای رساندن پیام معنا و حساسیت نحوی کلام قرآن صحبت نمایند.
بررسی نقش حرف لام به عنوان نماینده حروف جاره این پرسش را پدید میآورد که آیا حروف جاره میتوانند در معنای خویش به جای حرف دیگر بیان شوند و معنای آن حرف را برسانند؟ نیابت حروف از یکدیگر نوعی اجابت معنایی است یا لطافت بلاغی؟ چرا حروف جر در آیات قرآن کریم دارای رفتار دوگانه هستند؟ در قرآن کریم برای تبیین معانی مختلف حروف جر از چه اسلوبهایی استفاده شده است؟ نیابت حروف از یکدیگر به متعلق خود وابسته است یا نقش متعلق در نیابت حروف نقشی غیرفعال است؟ چگونه میتوان رابطه حروف جر قرآنی را با متعلقهای آنها نظاممند کرد؟ فرضیههای این پژوهش چنین است: معانی مختلف حروف جر قرآنی با اسلوبهای حقیقت، مجاز و تضمین ظهور پیدا کرده است.
(ابنهشام أنصاری، 1979: 211؛ حسن، 1916: 2، 171) برای لام جاره معانی زیر ذکر شده است: 1ـ اختصاص: این معنا را برای لام معنای اصلی میدانند که در تمام دیگر معانی مجازی آن عمومیت دارد و آن در جایی است که لام بین دو اسم ذات واقع شود.