چکیده:
این مقال بر آن است تا فلسفة اخلاق از دیدگاه استاد شهید مطهری را بررسی قرار کند.
ابتدا به تعریف فلسفة اخلاق و شاخههای آن و روابط آن، با حکمت عملی و همچنین به
معیار فعل اخلاقی اشاره شده؛ سپس شاخههای مهم فلسفة اخلاق که اخلاق دستوری و
فرا اخلاق به شمار میرود، مورد بحث قرار گرفته است.در اخلاق دستوری از راه تحلیل عقلانی، تلاش میشود به معیارها و قواعدی دست یابیم
که به واسطة آن میتوانیم مشخص کنیم چه کاری خوب و چه کاری بد است. در این حوزه،
به اخلاق غایتگرایانه و وظیفهگرایانه اشاره شده و در آخر، نظریة شهید مطهری به
نام نظریة پرستش در حوزة اخلاق مورد بحث قرارگرفته است. در ادامه، مؤلف به نظریات
متفاوت در حوزة فرا اخلاق که به اخلاق دستوری ناظر است و تعابیر و واژههای اخلاقی
را مورد بحث قرار میدهد، اشارهکرده است که عبارتند از: 1. طبیعتگرایی اخلاق؛ 2.
غیرطبیعتگرایی اخلاق یا شهودگرایی؛ 3.غیرشناختگرایی اخلاقی.در آخر، مؤلف، نظریة شهید مطهری را در حوزة فرا اخلاق را مطرح میکند تا در پرتو
نظریات دیگر اتقان و استحکام آن هرچه بیشتر آشکار شود.
خلاصه ماشینی:
"بر اساس دیدگاه شهید مطهری، فضیلت و سعادت، توأمان هستند؛ پس اگر هر فضیلتی سعادت و لذتی را به دنبال داشت، دیگر لازم نیست [به عقیدة کانت] موجودی خارج از عالم را به نام خدا فرض کنیم که به هر مقدار که انسانی فضیلتی را انجام داد، به او خوشی و سعادت بدهد؛ یعنی جهان را با ارادة شخص با فضیلت هماهنگ کند؛ زیرا کههر فضیلتی، سعادت متناسب خود را در پی دارد و اصولا خوشی منحصر به خوشی و سعادت حسی نیست؛ بلکه درانجام همان فضیلت خوشی نهفته است؛ خوشی که قابل مقایسه با خوشیهای حسی نیست؛ از این رو، اگر تفکیک بین فضیلت و سعادت از بین برود، این بخش از عقیدة اخلاقی کانت نیز مخذوش میشود.
نظریة پرستش شهید مطهری در باب اخلاق، این برتری را بر نظریه کانت دارد که انگیزة تبعیت از قانون اخلاقی نزد کانت، فقط احترام به قانون است؛ یعنی هنگامی که قانون را تصور کند، فاعل به عمل واداشته میشود؛ در حالی که مشاهده میکنیم تمایلات طبیعی، مانع مهمی در راه فاعل اخلاقی است که صرف انگیزة احترام به قانون نمیتواند بر تمام این موانع غلبه کند؛ ولی انگیزه نزد شهید مطهری افزون بر زیبایی و حسن قانون اخلاقی، ارتباط آن قانون با خدا نیز میتواند برای فاعل اخلاقی کارآمد باشد؛ یعنی هنگامی که فاعل اخلاقی، زیبایی قانون اخلاقی را درک میکند و همچنین درک میکند که این قانون مورد رضایت محبوب واقعی است، بیشتر بر انجام آن قانون راغب شده، بر تمایلات طبیعی خود نیز راحتتر غلبه میکند."